مروری بر بیست سال حضور خودروسازان چینی در ایران

طی سال‌های اخیر، حضور خودروسازان چینی در کشورمان بسیار پررنگ شده و هر بار شاهد معرفی مدل‌های چینی جدیدی برای عرضه در ایران هستیم. پای چینی‌ها اما در اواسط دهه 80 شمسی به کشورمان باز شد و این خودروسازان تازه‌کار رفته‌رفته توانستند سهم بیشتری از بازار خودروی ایران را تصاحب کنند. حال وب‌سایت carnewschina مروری بر حدود بیست سال حضور خودروسازان چینی در ایران داشته است که می‌توانید برگردان فارسی آن را در ادامه مطالعه کنید.

برگردان فارسی مطلب وب‌سایت carnewschina در رابطه با حضور خودروسازان چینی در ایران

خودروهای چینی از اواسط دهه 2000 در ایران عرضه شدند. هرچند این کشور جزء بزرگ‌ترین بازارهای صادراتی چین نیست اما به‌عنوان نوزدهمین خودروساز بزرگ جهان ارزش بررسی خواهد داشت. از زمان تمدید تحریم‌های دونالد ترامپ علیه ایران در سال 2018، خودروسازان غربی ارتباط خود را با صنعت خودروسازی این کشور قطع کردند. پیش‌ازاین، خودروسازان بزرگی مثل پژو، رنو، فولکس‌واگن و هیوندای در ایران سرمایه‌گذاری کرده بودند و قطعه‌سازان بزرگی مثل بوش و کانتیننتال نیز به دنبال یافتن شرکایی در این کشور بودند.

اما طی چهار سال گذشته همه این همکاری‌ها برچیده شده است. بااین‌حال، به گزارش سازمان بین‌المللی تولیدکنندگان وسایل نقلیه موتوری یا OICA، خودروسازان ایرانی در سال 2021 تعداد 894,298 دستگاه خودرو تولید کرده‌اند (هرچند که تعداد تولید واقعی بسیار بیشتر از این رقم است) که این کشور را از لحاظ تیراژ تولید بالاتر از ایتالیا، آفریقای جنوبی و لهستان قرار می‌دهد. اخیراً نیز خودروسازی ایران خبرساز شده است زیرا روس‌ها از این کشور بازدید کرده‌اند تا بفهمند چگونه توانسته‌اند با تحریم‌های بین‌المللی فلج‌کننده کنار بیایند. در ادامه به صنعت خودروسازی ایران و به‌خصوص حضور خودروسازان چینی در آن نگاه دقیقی خواهیم داشت.

صنعت خودروسازی ایران

هرچند به گفته OICA میزان فروش خودرو در بازار ایران سالانه حدود 900 هزار دستگاه است اما در واقعیت این رقم نزدیک به 1.1 میلیون دستگاه است. مشکل اینجا است که برخی خودروسازان ایرانی آمار دقیقی از میزان تولید خود اعلام نمی‌کنند و اکثر منابع در این رابطه نیز صرفاً به زبان فارسی هستند. بااین‌حال، برخی منابع ایرانی نسبتاً موثق به رقم 1.1 میلیون دستگاه اشاره کرده‌اند که ایران را به بزرگ‌ترین بازار خودروی خاورمیانه تبدیل می‌کند. حقیقت مهم در مورد بازار خودروی ایران اما این است که اکثر خودروهای جدید تولیدشده در این کشور درواقع کاملاً قدیمی هستند. ایران تنها کشور جهان بود که تا همین چند سال پیش می‌توانستید در آن یک کیا پراید صفرکیلومتر بخرید یعنی خودرویی که بین سال‌های 1987 تا 2000 در کره جنوبی تولید می‌شد.

هرچند تولید پراید در این کشور خاتمه یافته است اما در ایران هنوز هم می‌توان پژو 405 صفرکیلومتر و یا حتی نیسان جونیور که در سال 1982 از روی خط تولید در ژاپن کنار رفت خرید!

بازار خودروی ایران تحت سلطه دو شرکت دولتی ایران‌خودرو و سایپا است. این دو شرکت هردو در دهه 60 میلادی راه‌اندازی شدند و در ابتدا با خودروسازان بین‌المللی همکاری می‌کردند. بااین‌حال، بعدها به دلیل تحریم‌ها، این خودروسازان ایرانی مجبور به تغییر شرکای خود شدند و امروزه نمی‌توانند به تکنولوژی‌های جدید صنعت خودرو دسترسی داشته باشند. اصلی‌ترین مشکلات کنونی این شرکت‌ها بدهی‌های سنگین، تولید مدل‌های قدیمی و مسائل مدیریتی می‌شود.

ایران‌خودرو بشدت به مدل‌هایی متکی است که بر پایه محصولات پژو ساخته شده‌اند مثل پژو 206 و 207، پژو 405، پژو پارس و سمند و دنا که از پلت‌فرم 405 استفاده می‌کنند. اکثر این خودروها سدان هستند و هرچند در مقطعی ایران‌خودرو از طریق جوینت ونچر با پژو مونتاژ کراس‌اوور 2008 را آغاز کرد اما پس از وضع جدیدترین تحریم‌ها، این پروژه متوقف شد. البته اخیراً ایران‌خودرو سدان جدیدی به اسم تارا را به بازار فرستاده که بر اساس پژو 301 ساخته شده و به‌تازگی نیز از کراس‌اوور جدیدی بر اساس پژو 2008 (ری‌را) پرده‌برداری کرده است.

از سوی دیگر، پرفروش‌ترین محصول سایپا مدل کوییک است که همچنان بر اساس پراید ساخته شده یعنی خودرویی که چند سال پیش به خاطر مسائل ایمنی مجبور به خاتمه تولید آن شد. در همین حال، از اواخر دهه 2010 به دلیل کمبود ارز، واردات خودرو به این کشور هم ممنوع شده است. البته به‌تازگی این ممنوعیت برداشته شده و انتظار می‌رود واردات خودروهای خارجی به ایران از اواخر سال جاری از سر گرفته شود. حال بیایید ببینیم حضور خودروسازان چینی در این کشور چگونه است. البته شاید این کار کمی دشوار باشد زیرا اکثر خودروهای چینی در این کشور با نام و برند متفاوتی به فروش می‌رسند و شرکت‌هایی مثل چری و دانگ‌فنگ با بیش از یک شریک ایرانی همکاری دارند.

ایران‌خودرو

زیرمجموعه تجاری این شرکت که ایران‌خودرو دیزل نام دارد در تیراژ بسیار پایینی اقدام به تولید وانت فوتون تونلند می‌کند اما همکاری این شرکت با هایما بسیار موفق‌تر و پررنگ‌تر است. بزرگ‌ترین کارخانه خارج از تهران ایران‌خودرو در مشهد واقع است که سال گذشته 23 هزار دستگاه هایما S7 و S5 تولید کرده است. اخیراً نیز هایما S8 برای بازار ایران معرفی شده و فروش آن اواخر سال جاری آغاز خواهد شد. هرچند ایران‌خودرو در حال حاضر فقط با فوتون و هایما همکاری دارد اما قبلاً شرکای چینی دیگری هم داشته است. به‌عنوان‌مثال، این شرکت چند سال پیش اقدام به تولید دانگ‌فنگ H30 کراس می‌کرد که در سال 2020 متوقف شد.

سایپا

سایپا از طریق شرکت‌های زیرمجموعه خود یعنی زامیاد و پارس‌خودرو با خودروسازان چینی همکاری دارد. پارس‌خودرو که زمانی با رنو و نیسان همکاری می‌کرد، چند سال پیش سراغ شرکت برلیانس رفت اما این همکاری هم به دلیل تحریم‌ها متوقف شد. پارس‌خودرو همچنین اولین شرکتی بود که اقدام به تولید وانت دانگ‌فنگ ریچ در ایران کرد اما بعداً این خط تولید به شرکت تخصصی گروه سایپا برای ساخت خودروهای کار و تجاری یعنی زامیاد منتقل شد. این شرکت اما دیگر وانت ریچ را تولید نمی‌کند زیرا طی سال‌های اخیر سراغ شرکت فودی رفته و وانت پادرا را از این طریق به بازار عرضه کرده است. حدود یک ماه پیش هم زامیاد نسخه جدیدی از پادرا را با نام کارون معرفی کرد که ترکیبی از پیشرانه و شاسی نیسان جونیور با بدنه مدرن‌تر فودی است!

کرمان خودرو

در ایران از کرمان خودرو به‌عنوان یک خودروساز خصوصی یاد می‌شود اما معنی خصوصی در این کشور متفاوت است. در ایران بیش از صد بنیاد خیریه وجود دارد که از مالیات معاف بوده و بشدت به رهبران مذهبی وابسته هستند. یکی از این بنیادها، موسسه خیریه مولی‌الموحدین است که در سال 1990 صنایع خودروسازی کرمان را در شهر بم، 200 کیلومتری کرمان تأسیس کرد. کرمان خودرو در ابتدا با دوو برای تولید ماتیز و سی‌یلو همکاری می‌کرد اما هنگامی‌که به دلیل مشکلات مالی دوو این همکاری خاتمه یافت، بهترین کار عرضه کپی چینی ماتیز بود. به همین دلیل، چری در اوایل دهه 2000 وارد صحنه شد و جوینت ونچر جدیدی بنام مدیران خودرو را با بهره‌گیری از بخشی از کارخانه بم راه‌اندازی کرد. در سال 2021 مدیران خودرو حدود 60 هزار دستگاه از محصولات چری شامل تیگو 3 (با نام X33)، تیگو 3x (با نام X22)، تیگو 5x (با نام X55)، فالوین (با نام 315) و مدل‌های آریزو 6 و تیگو 7 با برند خود چری را تولید کرده است.

چری اما برای حضور در ایران به دو برند ام‌وی‌ام‌و چری راضی نبود و به همین دلیل در سال 2022 سومین برند خود را با نام فونیکس معرفی کرد. این برند مدل‌های تیگو 7 پرو و تیگو 8 را در ایران عرضه می‌کند و قصد دارد تا پایان امسال مدل جدید اومودا 5 را هم به سبد محصولات خود اضافه کند. چری اما تنها شریک چینی کرمان خودرو نیست و این شرکت سال‌ها است که با جک هم همکاری دارد. سال گذشته بیش از 22 هزار دستگاه کراس‌اوورهای S3 و S5 و سدان J4 در کرمان خودرو مونتاژ شده است. این شرکت همچنین در اقدامی مهم‌تر، امسال خط تولید جک J4 را به‌طور کامل در اختیار گرفته و قصد دارد اقدام به فیس‌لیفت آن و عرضه به‌عنوان محصولی اختصاصی کند. این شرکت همچنین به‌تازگی مدل J7 را هم معرفی کرده و آن را با نام KMC J7 روانه بازار ایران خواهد کرد.

علاوه بر این، دو زیرمجموعه کوچک‌تر کرمان خودرو هم بخش‌های کوچکی از کارخانه بم را اشغال کرده‌اند. یکی از این شرکت‌ها کارمانیا است که با بی‌وای‌دی کار می‌کند اما تیراژ پایینی دارد درحالی‌که ریگان خودرو نیز در سال 2021 چند صد دستگاه زوتی کوپا T210 تولید کرده است.

بهمن موتور

بهمن موتور که توسط سپاه پاسداران کنترل می‌شود که یک سازمان نظامی است، سال‌ها رابطه پررنگی با مزدا داشت اما پس از اعمال آخرین دور تحریم‌ها، ژاپنی‌ها ایران را ترک کردند و بهمن را مجبور کردند سراغ شرکای دیگری برود. این شرکت اوایل دهه 2010 با جونگ‌شینگ (Zhongxing) همکاری و پیکاپ گرند تایگر را با نام کاپرا عرضه می‌کرد.

بهمن اما امروزه همکاری بیشتری با دانگ‌فنگ دارد و کراس‌اوور فنگ‌گوانگ ix5 را با نام دیگنیتی تولید می‌کند. این شرکت همچنین چند وقتی است همکاری با چری را هم آغاز کرده و جتور X70 را با نام فیدلیتی عرضه می‌کند درحالی‌که قصد دارد به‌زودی فروش سدان ریسپکت که محصولی از برند کوین چری است را هم آغاز کند.

شرکت‌های دیگر

علاوه بر خودروسازان ایرانی بزرگی که با چینی‌ها همکاری دارند و در بالا برشمردیم، خودروسازان کوچک دیگری هم در این کشور به تولید خودروهای چینی می‌پردازند که در ادامه با معتبرترین آن‌ها آشنا خواهیم شد.

دیار خودرو شرکت کوچکی در شهرستان گلپایگان است. این شرکت در سال 1999 تأسیس شد و با گریت وال کار می‌کرد. مجوز تولید دیار خودرو در سال 2016 منقضی شد اما این شرکت دوباره بازگشت و بایک را به‌عنوان شریک دوم خود انتخاب کرد. بر اساس گزارشات محلی، تولید دیار خودرو از بهار امسال افزایش پیدا کرده است. پیکاپ گریت وال وینگل و بایک سنووا X25 محصولات اصلی این شرکت هستند.

سیف خودرو قبلاً نماینده عرضه محصولات سوبارو در ایران بود. این شرکت اواخر سال 2016 دارایی‌های مرتب خودرو را تصاحب کرد که یکی از قدیمی‌ترین خودروسازان ایران بود و به تولید خودروهای لندروور می‌پرداخت. امروزه از کارخانه مرتب خودرو برای تولید کراس‌اوور SWM G01 استفاده می‌شود. تیراژ تولید این کارخانه در سال 2021 حدود 4 هزار دستگاه گزارش شده است.

آمیکو شرکتی است که در حوزه تولید خودروهای کار و تجاری فعالیت می‌کند. این شرکت وانت هوانگای H2 را در ایران تولید و آن را با نام آسنا عرضه می‌کند. آمیکو سال گذشته حدود 1200 دستگاه از این پیکاپ تولید کرده است.

فردا موتور سال‌ها است که وعده عرضه دو محصول از زیربرند فورتینگ دانگ‌فنگ یعنی کراس‌اوورهای T5 و SX5 را داده است. در جولای 2022 نیز این شرکت اعلام کرد که دومین کارخانه مونتاژ خودروهای چینی را در ایران افتتاح کرده است.

ماموت خودرو یک مجتمع بزرگ صنعتی است که قبلاً با فولکس‌واگن و اسکانیا همکاری می‌کرد اما تحریم‌ها کل فعالیت این شرکت را منحل کردند. ماموت اما در تلاش برای یافتن شرکای جدید، در نمایشگاه خودروی تهران در ماه ژوئن از طریق یکی از زیرمجموعه‌های خود با نام مکث موتور کراس‌اوور بایک Ruixing X5 را با نام تیارا معرفی کرد. مونتاژ این خودرو در ایران به‌تازگی آغاز شده است.

در حال حاضر، بازار ایران در بلاتکلیفی به سر می‌برد و همه امیدوار هستند که تحریم‌ها برداشته شود تا جایی که رئیس کرمان موتور اخیراً در مصاحبه‌ای گفته است که قرارداد با هیوندای آماده بوده و به‌محض تغییر شرایط سیاسی امضا خواهد شد.

درهرحال، فعلاً خودروسازان چینی به‌جز چری بیشتر به‌عنوان یک مُسکن موقتی برای تأمین کمبود بازار خودروهای ایران عمل می‌کنند و اینکه آیا این شرایط تغییر خواهد کرد یا نه سؤالی است که در حال حاضر کسی نمی‌تواند به آن پاسخ دهد.