استپر موتور یکی از قطعات مهم در پیشرانه خودرو محسوب می‌شود که هرچند اندازه کوچکی دارد اما وظیفه مهمی بر عهده دارد. خرابی این قطعه می‌تواند کارکرد پیشرانه را با مشکل مواجه کند و در صورت بی‌توجهی، به موتور آسیب بزند؛ بنابراین، دانستن علائم خرابی استپر موتور و رسیدگی به‌موقع به آن بسیار مهم خواهد بود. پس این مطلب را از دست ندهید تا به‌طور کامل با استپر موتور و علائم خرابی آن آشنا شوید.
استپر موتور چیست؟
استپر موتور وظیفه کنترل دور آرام یا درجای موتور خودرو را بر عهده دارد. این قطعه دور آرام موتور را با توجه به پارامترهایی مانند دمای موتور و بار سیستم الکتریکی تنظیم می‌کند. استپر که روی دریچه گاز نصب می‌شود، زمانی خودرو در حالت درجا کار می‌کند، وظیفه تنظیم میزان هوای ورودی به دریچه گاز و همچنین روشن نگه‌داشتن موتور را بر عهده دارد. استپر به همراه سنسور دریچه گاز، با دریافت و ارسال اطلاعات به ECU، مانع از خاموش شدن خودرو در دور موتور آرام یا درجا می‌شود.
شیوه کار و وظایف استپر موتور
استپر با حرکت به جلو و عقب، میزان ورودی هوا را کنترل می‌کند و این کار توسط چهار ترانزیستور انجام می‌شود. ECU با توجه به دمای موتور و سایر شرایط خودرو، فرمان لازم را به ترانزیستورها ارسال می‌کند و درنتیجه، دریچه استپر باز یا بسته می‌شود. زمانی که خودرو در حالت درجا قرار دارد و پدال گاز فشار داده نمی‌شود، به دلیل نیاز موتور به هوا، دریچه استپر باز می‌شود تا هوای موردنیاز موتور تأمین شود. علاوه بر این، استپر موتور زمانی که پیشرانه سرد است، نقش ساسات را هم بازی می‌کند. این قطعه از یک سو به راحت روشن شدن خودرو در هوای سرد کمک می‌کند و از سوی دیگر، تا زمانی که موتور سرد است، دور موتور حالت درجا را کمی بالاتر از حد معمول تنظیم می‌کند. یکی دیگر از وظایف استپر موتور، تنظیم دور موتور در هنگام گرفتن بار اضافی از پیشرانه است. به‌عنوان‌مثال، هنگامی‌که کولر خودرو روشن می‌شود، بار اضافی بر پیشرانه تحمیل خواهد شد و در این حالت باید دور موتور افزایش پیدا کند تا هنگام برداشتن با از روی پدال گاز، موتور خاموش نشود. این کار توسط استپر انجام می‌شود.
دلیل خرابی استپر موتور
اصلی‌ترین دلیل خرابی استپر موتور، تجمع رسوبات کربن روی آن است. کثیفی انژکتورها، کثیفی فیلتر هوا و ایراد شمع‌ها هم می‌تواند باعث خرابی استپر موتور شود.
علائم خرابی استپر موتور
در صورت خرابی استپر موتور، علائمی بروز می‌کند که کاملاً قابل‌تشخیص خواهند بود. این علائم عبارت‌اند از:
نامنظم شدن دور آرام موتور
یکی از متداول‌ترین علائم خرابی استپر موتور، نامنظم شدن دور موتور در حالت درجا است زیرا همان‌طور که گفته شد، اصلی‌ترین وظیفه این قطعه تنظیم دور موتور در حالت درجا است. اگر استپر خراب شود، دور موتور در حالت درجا به‌طور غیرعادی بالا یا پایین می‌شود.
خاموش شدن موتور با رها کردن پدال گاز
زمانی که خرابی استپر موتور بسیار جدی باشد، نمی‌تواند در حالت درجا هوای کافی را به پیشرانه برساند و به همین دلیل، هنگام برداشتن پا از روی پدال گاز، موتور خاموش می‌شود.
افت دور موتور هنگام بار اضافی
همان‌طور که اشاره شد، در مواقعی مثل هنگام روشن کردن کولر، بار اضافی به موتور تحمیل می‌شود و اگر استپر موتور خراب باشد نمی‌تواند دور موتور را متناسب با این بار اضافی تنظیم کند. درنتیجه، با رها کردن پدال گاز، دور موتور افت کرده و ممکن است پیشرانه خاموش شود.
روشن شدن چراغ چک
چراغ چک به دلایل مختلفی می‌تواند روشن شود که یکی از آن‌ها خرابی استپر موتور است. اگر ECU مشکلی را در استپر تشخیص دهد، چراغ چک موتور را روشن می‌کند با راننده مطلع شود. برای خاموش کردن چراغ چک بهتر است مقاله‌ای که با این موضوع در بلاگ پتروتکس منتشر شده را بررسی نمایید.
گاز خوردن بی‌دلیل موتور
یکی دیگر از نشانه‌های اصلی خرابی استپر موتور، گاز خوردن بی‌دلیل موتور است بدون آنکه پدال گاز فشار داده شود. در این صورت، با رها کردن پدال گاز، دور موتور پایین نمی‌آید و به گاز خوردن ادامه می‌دهد.
برطرف کردن مشکل استپر موتور و سرویس آن
گاهی برخی از مشکلات بالا صرفاً به خاطر کثیف شدن استپر موتور رخ می‌دهد و به‌راحتی با تمیز کردن آن و بدون نیاز به تعویض استپر، می‌توان مشکل را برطرف کرد. در ادامه شیوه تمیز کردن استپر موتور را توضیح می‌دهیم.
همان‌طور که گفته شد، اصلی‌ترین مشکلی که استپر موتور با آن مواجه می‌شود، تجمع رسوبات کربن است و با استفاده از اسپری تمیزکننده یا پاک‌کننده‌های معمول موتور به‌راحتی می‌توان این رسوبات را از بین برد برای این کار:
- خودرو را خاموش کنید
- محل قرار گرفتن استپر را پیدا کنید
- فیش متصل به استپر را جدا کنید
- پیچ‌های استپر را باز کنید
- استپر را با اسپری کاملاً تمیز کنید
- استپر را با استفاده از دستمال نرم خشک کنید
- محل نصب استپر را تمیز کنید
- استپر را در جای خود قرار دهید و پیچ‌ها را ببندید
پس از باز و بسته کردن استپر، بهتر است ابتدا چند بار سوئیچ را باز کنید و ببندید و سپس استارت بزنید. اگر مشکل نوسان دور موتور یا دیگر علائمی که ذکر کردیم حل شد، یعنی ایراد به خاطر کثیفی استپر بوده است اما اگر مشکلات همچنان ادامه داشت یا بعد از مدت کوتاهی دوباره بروز کرد، استپر خراب شده است و باید تعویض شود.
