یکی از قطعاتی که در خودرو استفاده می‌شود دسته موتور است. این قطعه چیست؟ چه وظیفه‌ای دارد؟ چرا خراب می‌شود و علائم خرابی آن چیست؟ به همهٔ این سؤالات در بلاگ پتروتکس تولید کننده اکتان بنزین در ادامه پاسخ می‌دهیم.
دسته موتور چیست؟
پیشرانه یا موتور به‌عنوان قلب تپنده خودرو، زیر کاپوت قرار می‌گیرد و نیروی خود را از طریق گیربکس و دیفرانسیل به چرخ‌ها می‌رساند. پیشرانه اما به دلیل قطعات متحرک زیاد، هنگام کار لرزش داشته و می‌تواند از جای خود حرکت کند؛ بنابراین، بر اینکه پیشرانه هم در جای خود ثابت بماند و هم لرزش زیادی به کابین منتقل نکند، از دسته موتور (Engine Mount) استفاده می‌شود. دسته موتور قطعه‌ای است که موتور را محکم در جای خود نگه می‌دارد و از حرکت ناخواسته آن جلوگیری می‌کند. این قطعه همچنین از ورود لرزش و ارتعاش موتور به کابین هم جلوگیری می‌کند.
انواع دسته موتور
دسته موتورها اساساً به دو نوع لاستیکی و هیدرولیکی تقسیم می‌شوند و تمام انواع دسته موتور را می‌توان در این دو دسته قرار داد.
دسته موتور لاستیکی
این نوع از دسته موتور ساختاری ساده و قیمتی ارزان‌تر دارد. جنس این نوع دسته موتور از نوعی پلاستیک انعطاف‌پذیر با قابلیت جذب ارتعاشات و ضربات است که دوام بالایی هم دارد. بخش لاستیکی این نوع دسته موتور بین دو صفحه فلزی که معمولاً از جنس چدن یا آهن است قرار می‌گیرد. یکی از این دو صفحه به بدنه یا شاسی و دیگری به موتور یا بلوک سیلندر پیچ می‌شود.
دسته موتور هیدرولیکی
این دسته موتورها که گران‌تر و پیچیده‌تر هستند، از دو لایه فنر، یک بخش لاستیکی و یک سیال تشکیل شده‌اند. درواقع این نوع دسته موتور برای دفع و جذب ضربه از قابلیت‌های فنر، لاستیک و سیال هیدرولیک روغنی در کنار هم بهره میبرد. در دسته موتورهای هیدرولیکی دو لایه فنر وظیفهٔ جذب نیرو و ضربات را بر عهده دارند.
وظایف دسته موتور
همان‌طور که در ابتدا اشاره شد، دسته موتور وسیله مهار ارتعاشات، تکان‌ها و ضربات موتور است. درواقع این قطعه وظیفه تحمل وزن موتور خودرو را بر عهده دارد و نقش تکیه‌گاه موتور را بازی می‌کند. دسته موتور حالتی انعطاف‌پذیر دارد تا از ورود فشار بیش‌ازحد به شاسی درنتیجه تکان‌های ناشی از عملکرد خود خودرو مثل رها شدن کلاچ و یا عوارض جاده مثل دست‌اندازها جلوگیری شود؛ بنابراین، دسته موتور علاوه بر مهارت لرزش‌ها و ارتعاشات موتور، فشار وارده به شاسی را هم کاهش می‌دهد. این یعنی وظایف دسته موتور را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- ثابت نگه داشتن موتور
- جذب ارتعاشات موتور
- جلوگیری از تکان خوردن موتور درنتیجه عوارض جاده
- جلوگیری از جابجایی موتور هنگام شتاب گیری یا ترمز گیری
- کاهش فشار وارده به شاسی
دلایل خرابی دسته موتور
دسته موتور معمولاً قطعه‌ای نیست که خیلی زودبه‌زود خراب شود و نیاز به تعویض داشته باشد اما برخی عوامل می‌تواند باعث خرابی زودهنگام این قطعه شود که در ادامه عنوان خواهیم کرد.
رانندگی نادرست
رانندگی تهاجمی و خشن با خودرو می‌تواند عمر دسته موتور را کاهش دهد. به‌عنوان‌مثال، استفاده نادرست از کلاچ، فشار آوردن به دنده‌ها و بالا بردن بیش‌ازحد دور موتور آسیب‌های جدی به دسته موتور وارد می‌کند.
تصادف شدید
تصادف شدید خصوصاً از جلو می‌تواند به دسته موتور آسیب بزند. به‌عنوان‌مثال، در اثر ضربه شدید ممکن است دسته موتور جابجا شود.
نشت روغن موتور
اگر روغن موتور در داخل محفظه پیشرانه نشت کند و روی دسته موتور بریزد، می‌تواند لاستیک داخل این قطعه را خراب کند.
فرسودگی دسته موتور
حتی اگر هیچ‌کدام از موارد بالا رخ ندهد، دسته موتور بازهم پس از مدتی خراب خواهد شد زیرا این قطعه عمر مشخصی دارد که هرچند طولانی است اما نهایتاً به پایان می‌رسد و دسته موتور کهنه و فرسوده خواهد شد. به‌مرور زمان، لاستیک دسته موتور ساییده شده و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد. هرچه دسته موتور فرسوده‌تر شود، ترک‌های ریز روی لاستیک آن بیشتر شده و کارایی خود را از دست خواهد داد. همچنین در دسته موتورهای هیدرولیکی در صورت فرسودگی احتمال نشت سیال روغنی هم وجود دارد.
علائم خرابی دسته موتور
اگر دسته موتور خراب شده باشد، خودرو علائمی از خود بروز می‌دهد که عبارت‌اند از:
لرزش شدید و غیرعادی
رایج‌ترین علامت خرابی دسته موتور لرزش غیرعادی خودرو است زیرا وقتی دسته موتور خراب شده باشد نمی‌تواند جلوی لرزش و ارتعاشات موتور را بگیرد.
تکان خوردن موتور
وقتی دسته موتور کاملاً فرسوده یا شکسته شده باشد، پیشرانه در مواقعی مثل شتاب گیری شدید، ترمز گیری شدید و یا پیچیدن تکان می‌خورد و این تکان از پشت فرمان احساس خواهد شد.
صدای ضربه یا کوبش بخاطر خرابی دسته موتور
در صورت خرابی دسته موتور ممکن است از داخل محفظه پیشرانه صدای ضربه یا کوبش به گوش برسد. این صدا به دلیل حرکت بیش‌ازحد معمول موتور یا تماس آن با سایر قطعات است.
تعداد دسته موتور در خودرو
تعداد دسته موتور در خودروها به نوع پیشرانه، جهت نصب موتور، شرایط شاسی و وزن موتور بستگی دارد اما در بیشتر خودروها سه یا چهار دسته موتور وجود دارد که دو دسته در پایین و یکی دسته در بالا نصب می‌شود. دسته موتورهای پایینی وظیفه تحمل وزن موتور را بر عهده دارند، دسته‌های کناری ضربات بیرونی را کنترل می‌کنند و دسته‌های بالایی هم ارتعاشات خود موتور را دفع می‌کنند.
یکی از قطعاتی که در خودرو استفاده می‌شود دسته موتور است. این قطعه چیست؟ چه وظیفه‌ای دارد؟ چرا خراب می‌شود و علائم خرابی آن چیست؟ به همهٔ این سؤالات در ادامه پاسخ می‌دهیم.
دسته موتور چیست؟
پیشرانه یا موتور به‌عنوان قلب تپنده خودرو، زیر کاپوت قرار می‌گیرد و نیروی خود را از طریق گیربکس و دیفرانسیل به چرخ‌ها می‌رساند. پیشرانه اما به دلیل قطعات متحرک زیاد، هنگام کار لرزش داشته و می‌تواند از جای خود حرکت کند؛ بنابراین، بر اینکه پیشرانه هم در جای خود ثابت بماند و هم لرزش زیادی به کابین منتقل نکند، از دسته موتور (Engine Mount) استفاده می‌شود. دسته موتور قطعه‌ای است که موتور را محکم در جای خود نگه می‌دارد و از حرکت ناخواسته آن جلوگیری می‌کند. این قطعه همچنین از ورود لرزش و ارتعاش موتور به کابین هم جلوگیری می‌کند.
انواع دسته موتور
دسته موتورها اساساً به دو نوع لاستیکی و هیدرولیکی تقسیم می‌شوند و تمام انواع دسته موتور را می‌توان در این دو دسته قرار داد.
دسته موتور لاستیکی
این نوع از دسته موتور ساختاری ساده و قیمتی ارزان‌تر دارد. جنس این نوع دسته موتور از نوعی پلاستیک انعطاف‌پذیر با قابلیت جذب ارتعاشات و ضربات است که دوام بالایی هم دارد. بخش لاستیکی این نوع دسته موتور بین دو صفحه فلزی که معمولاً از جنس چدن یا آهن است قرار می‌گیرد. یکی از این دو صفحه به بدنه یا شاسی و دیگری به موتور یا بلوک سیلندر پیچ می‌شود.
دسته موتور هیدرولیکی
این دسته موتورها که گران‌تر و پیچیده‌تر هستند، از دو لایه فنر، یک بخش لاستیکی و یک سیال تشکیل شده‌اند. درواقع این نوع دسته موتور برای دفع و جذب ضربه از قابلیت‌های فنر، لاستیک و سیال هیدرولیک روغنی در کنار هم بهره میبرد. در دسته موتورهای هیدرولیکی دو لایه فنر وظیفهٔ جذب نیرو و ضربات را بر عهده دارند.
وظایف دسته موتور
همان‌طور که در ابتدا اشاره شد، دسته موتور وسیله مهار ارتعاشات، تکان‌ها و ضربات موتور است. درواقع این قطعه وظیفه تحمل وزن موتور خودرو را بر عهده دارد و نقش تکیه‌گاه موتور را بازی می‌کند. دسته موتور حالتی انعطاف‌پذیر دارد تا از ورود فشار بیش‌ازحد به شاسی درنتیجه تکان‌های ناشی از عملکرد خود خودرو مثل رها شدن کلاچ و یا عوارض جاده مثل دست‌اندازها جلوگیری شود؛ بنابراین، دسته موتور علاوه بر مهارت لرزش‌ها و ارتعاشات موتور، فشار وارده به شاسی را هم کاهش می‌دهد. این یعنی وظایف دسته موتور را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- ثابت نگه داشتن موتور
- جذب ارتعاشات موتور
- جلوگیری از تکان خوردن موتور درنتیجه عوارض جاده
- جلوگیری از جابجایی موتور هنگام شتاب گیری یا ترمز گیری
- کاهش فشار وارده به شاسی
دلایل خرابی دسته موتور
دسته موتور معمولاً قطعه‌ای نیست که خیلی زودبه‌زود خراب شود و نیاز به تعویض داشته باشد اما برخی عوامل می‌تواند باعث خرابی زودهنگام این قطعه شود که در ادامه عنوان خواهیم کرد.
رانندگی نادرست
رانندگی تهاجمی و خشن با خودرو می‌تواند عمر دسته موتور را کاهش دهد. به‌عنوان‌مثال، استفاده نادرست از کلاچ، فشار آوردن به دنده‌ها و بالا بردن بیش‌ازحد دور موتور آسیب‌های جدی به دسته موتور وارد می‌کند.
تصادف شدید
تصادف شدید خصوصاً از جلو می‌تواند به دسته موتور آسیب بزند. به‌عنوان‌مثال، در اثر ضربه شدید ممکن است دسته موتور جابجا شود.
نشت روغن موتور
اگر روغن موتور در داخل محفظه پیشرانه نشت کند و روی دسته موتور بریزد، می‌تواند لاستیک داخل این قطعه را خراب کند.
فرسودگی دسته موتور
حتی اگر هیچ‌کدام از موارد بالا رخ ندهد، دسته موتور بازهم پس از مدتی خراب خواهد شد زیرا این قطعه عمر مشخصی دارد که هرچند طولانی است اما نهایتاً به پایان می‌رسد و دسته موتور کهنه و فرسوده خواهد شد. به‌مرور زمان، لاستیک دسته موتور ساییده شده و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد. هرچه دسته موتور فرسوده‌تر شود، ترک‌های ریز روی لاستیک آن بیشتر شده و کارایی خود را از دست خواهد داد. همچنین در دسته موتورهای هیدرولیکی در صورت فرسودگی احتمال نشت سیال روغنی هم وجود دارد.
علائم خرابی دسته موتور
اگر دسته موتور خراب شده باشد، خودرو علائمی از خود بروز می‌دهد که از طریق این با نمایان شدن این علائم خرابی دسته موتور ایراد آن مشخص شده که عبارت‌اند از:
لرزش شدید و غیرعادی
رایج‌ترین علامت خرابی دسته موتور لرزش غیرعادی خودرو است زیرا وقتی دسته موتور خراب شده باشد نمی‌تواند جلوی لرزش و ارتعاشات موتور را بگیرد.
تکان خوردن موتور
وقتی دسته موتور کاملاً فرسوده یا شکسته شده باشد، پیشرانه در مواقعی مثل شتاب گیری شدید، ترمز گیری شدید و یا پیچیدن تکان می‌خورد و این تکان از پشت فرمان احساس خواهد شد.
صدای ضربه یا کوبش
در صورت خرابی دسته موتور ممکن است از داخل محفظه پیشرانه صدای ضربه یا کوبش به گوش برسد. این صدا به دلیل حرکت بیش‌ازحد معمول موتور یا تماس آن با سایر قطعات است.
تعداد دسته موتور در خودرو
تعداد دسته موتور در خودروها به نوع پیشرانه، جهت نصب موتور، شرایط شاسی و وزن موتور بستگی دارد اما در بیشتر خودروها سه یا چهار دسته موتور وجود دارد که دو دسته در پایین و یکی دسته در بالا نصب می‌شود. دسته موتورهای پایینی وظیفه تحمل وزن موتور را بر عهده دارند، دسته‌های کناری ضربات بیرونی را کنترل می‌کنند و دسته‌های بالایی هم ارتعاشات خود موتور را دفع می‌کنند.
