سیستم موشکی پدافند هوایی 9K33 Osa که در ناتو با نام SA-8 Gecko شناخته می‌شود، یکی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های پدافند هوایی کوتاه‌برد است.
قبلا در مقاله ای توپخانه پیشرفته روسیه 2S35 Koalitsiya-SV را بررسی کرده بودیم و حالا به سراغ پدافند این کشور رفته ایم.. این سیستم با قابلیت‌های بی‌نظیر خود در رهگیری و انهدام اهداف هوایی در ارتفاع پایین، به عنوان یکی از مؤثرترین ابزارهای دفاع هوایی در میدان نبرد شناخته می‌شود. طراحی این سیستم به گونه‌ای است که بتواند نیروهای نظامی و تجهیزات حساس را در برابر حملات هوایی محافظت کند.
تاریخچه طراحی و توسعه سیستم 9K33 Osa
طراحی و توسعه سیستم موشکی Osa از سال 1960 در اتحاد جماهیر شوروی آغاز شد. هدف از طراحی این سیستم، مقابله با تهدیدات هوایی کوتاه‌برد و پاسخ به توسعه سیستم دفاع هوایی Mauler توسط ایالات متحده بود. پس از یک دهه تحقیق و توسعه، این سیستم در سال 1971 وارد خدمت در ارتش شوروی شد. نسخه دریایی این سیستم با نام Osa-M نیز در سال 1972 به ناوگان نظامی شوروی پیوست.
در طول سال‌های بعد، نسخه‌های ارتقاءیافته‌ای از این سیستم تولید شد که شامل Osa-AK (SA-8B Gecko Mod-0) و Osa-AKM (SA-8B Gecko Mod-1) بود. این نسخه‌ها با ویژگی‌های پیشرفته‌تر شامل برد بیشتر، دقت بالاتر در رهگیری و قابلیت‌های بهبود یافته در مقابله با اهداف هوایی طراحی شدند.
سیستم Osa به کشورهای مختلفی از جمله هند، ایران، سوریه، الجزایر، لیبی، لهستان، اوکراین و بلاروس صادر شده است. برخی از این کشورها، نسخه‌های بومی و ارتقاءیافته‌ای از این سیستم را تولید کرده‌اند. به عنوان مثال، بلاروس نسخه Osa-1T و لهستان نسخه Osa-AKM-P1 Zadlo را توسعه داده‌اند که قابلیت‌های جدیدی به این سیستم اضافه کرده‌اند.
طراحی و ویژگی‌های سیستم موشکی 9K33 Osa
سیستم موشکی 9K33 Osa بر روی یک خودروی شش‌چرخ کاملاً آبی-خاکی مدل BAZ-5937 نصب شده است. این خودرو قابلیت حمل و نقل هوایی دارد و به گونه‌ای طراحی شده که بتواند در انواع زمین‌ها، از جمله مناطق ناهموار، به راحتی حرکت کند. طول این سیستم حدود 9.1 متر، عرض آن 2.78 متر و وزن آن تا 18 تن است. این خودرو می‌تواند تا پنج نفر خدمه را حمل کند و به سیستم‌های حفاظت در برابر تهدیدات شیمیایی، بیولوژیکی و هسته‌ای مجهز است.
یکی از ویژگی‌های بارز این سیستم، وجود رادارهای شناسایی و رهگیری روی خودروی حامل است. این رادارها که در ناتو با نام Land Roll شناخته می‌شوند، به سیستم اجازه می‌دهند اهداف هوایی را به طور مستقل شناسایی، رهگیری و منهدم کند. همچنین، این سیستم می‌تواند با کمک رادارهای نظارتی تحت فرماندهی، اهداف را با دقت بیشتری رهگیری کند.
زمان واکنش سیستم Osa از شناسایی هدف تا شلیک تنها 26 ثانیه است. با این حال، سیستم نمی‌تواند در حالت حرکت موشک شلیک کند و برای آماده‌سازی نیاز به توقف دارد. این فرایند آماده‌سازی تنها چهار دقیقه زمان میبرد که برای شرایط عملیاتی بسیار مناسب است.
مشخصات موشک‌های سیستم 9K33 Osa
موشک‌های سیستم 9K33 Osa دارای ویژگی‌های بسیار پیشرفته‌ای هستند. این موشک‌ها دارای طول 3.2 متر، قطر 0.21 متر و وزن 126 کیلوگرم هستند. کلاهک انفجاری این موشک‌ها 14.5 کیلوگرم بوده و طراحی شده‌اند تا بتوانند اهداف هوایی را با دقت بالا منهدم کنند.
نسخه اولیه این موشک‌ها دارای برد 10 کیلومتر و ارتفاع عملیاتی 5 کیلومتر بود. اما نسخه‌های جدیدتر مانند 9K33M2 Osa AK و 9K33M3 Osa-AKM با برد بیشتر و قابلیت‌های پیشرفته‌تر عرضه شده‌اند. این نسخه‌ها توانایی انهدام اهداف در برد 12 کیلومتر و ارتفاع پایین‌تر را دارا هستند. همچنین، این موشک‌ها به فیوزهای پیشرفته‌ای مجهز شده‌اند که می‌توانند اثرات نویزهای زمین و اهداف پروازی در ارتفاع پایین را کاهش دهند.
قابلیت‌های راداری سیستم Osa
سیستم راداری 9K33 Osa یکی از نقاط قوت اصلی این سیستم است. این سیستم دارای یک رادار رهگیری و یک رادار هدایت موشک است که به سیستم اجازه می‌دهد دو موشک را به طور همزمان به سمت یک هدف شلیک کند. رادار نظارتی این سیستم (H باند) دارای برد شناسایی 30 کیلومتر است و رادار رهگیری آن (J باند) قادر است اهداف را تا فاصله 20 کیلومتری رهگیری کند.
در صورت اختلال الکترونیکی یا حملات جنگ الکترونیکی، این سیستم می‌تواند از ردیاب الکترواپتیکال خود استفاده کند تا اهداف را رهگیری کند. این قابلیت به سیستم اجازه می‌دهد در شرایط پیچیده جنگی همچنان عملکرد مؤثری داشته باشد.
موتور و نیروی محرکه
سیستم موشکی Osa از یک موتور دیزلی توربوشارژ با قدرت 300 اسب بخار بهره میبرد. این موتور قدرتمند به خودرو اجازه می‌دهد در انواع زمین‌ها با سرعت و کارایی بالا حرکت کند. علاوه بر این، سیستم به یک واحد توان گازی کمکی مجهز است که در صورت خاموش بودن موتور اصلی، انرژی لازم برای عملکرد سیستم‌های راداری و الکترونیکی را تأمین می‌کند.
عملکرد در میدان نبرد
سیستم Osa در میدان‌های نبرد واقعی عملکرد بسیار موفقی داشته است. به عنوان مثال، در اوت 2022، خبرگزاری تاس روسیه گزارش داد که سیستم Osa-AKM توانسته است 115 هدف هوایی را در عملیات‌های نظامی در اوکراین منهدم کند. این آمار نشان‌دهنده کارایی بالای این سیستم در شرایط واقعی جنگی است.
سوالات متداول
- تفاوت اصلی بین نسخه‌های Osa-AK و Osa-AKM چیست؟
نسخه Osa-AKM دارای قابلیت‌های پیشرفته‌تر از جمله برد بیشتر، دقت بالاتر در رهگیری و احتمال انهدام بیشتر در مقابله با اهداف پروازی در ارتفاع پایین است. همچنین، این نسخه بهبودهایی در سیستم‌های راداری و فیوزهای موشک‌ها داشته است. - چگونه سیستم Osa می‌تواند در برابر جنگ الکترونیک مقاومت کند؟
سیستم Osa مجهز به یک ردیاب الکترواپتیکال است که در صورت اختلال الکترونیکی یا حملات جنگ الکترونیکی، می‌تواند اهداف را با دقت بالا رهگیری کند. این قابلیت باعث می‌شود که سیستم حتی در شرایط جنگی پیچیده نیز عملکرد مؤثری داشته باشد. - آیا سیستم Osa توانایی مقابله با پهپادها و اهداف کوچک را دارد؟
بله، سیستم Osa به لطف فیوزهای پیشرفته و رادارهای حساس، می‌تواند پهپادهای کوچک و اهداف پروازی با سرعت کم را نیز رهگیری و منهدم کند. همچنین، توانایی شلیک دو موشک به سمت یک هدف به طور همزمان، احتمال موفقیت در انهدام این نوع اهداف را افزایش می‌دهد.
