فیلرگیری چیست؟ چرا باید انجام شود؟ و چه خودروهایی به فیلر گیری نیاز دارند و بهترین زمان فیلر گیری چه موقع است ؟ در ادامه به همه این سؤالات در وبلاگ پتروتکس تولید کننده اکتان بنزین استاندارد پاسخ خواهیم داد.
فیلرگیری چیست؟
اغلب قطعات داخل موتور خودرو از جنس فلز هستند و همان‌طور که می‌دانید تمام فلزها بسته به جنس و نوع آلیاژ، در اثر حرارت دچار انبساط و تغییر فرم می‌شوند. ازآنجایی‌که داخل پیشرانه خودرو حرارت بالایی وجود دارد، قطعات فلزی دچار انبساط می‌شوند. سوپاپ‌ها یکی از قطعاتی محسوب می‌شوند که به این انبساط بسیار حساس هستند زیرا سوپاپ‌ها با تغییر فرم و منبسط شدن، دیگر در جای معین خود قرار نگرفته و تنظیم میزان لقی یا خلاصی آن‌ها به هم می‌ریزد. گاهی نیز این تغییر سایز باعث ساییدگی و خرابی سطح استکانی‌ها می‌گردد. به تنظیم لقی یا خلاصی سوپاپ‌های موتور فیلرگیری گفته میشود.
چرا باید فیلرگیری انجام شود؟
سوپاپ‌هایی که روی سرسیلندر قرار دارند، توسط بادامک‌های میل‌سوپاپ به‌طور مدام باز و بسته می‌شوند. این کار ممکن است از طریق ضربه مستقیم بادامک‌ها روی استکانی سر سوپاپ انجام گیرد و یا به‌طور غیرمستقیم از طریق انگشتی یا اسبک نصب‌شده روی سرسیلندر انجام شود. اسبک‌ها قطعات فلزی هستند که از یک طرف با بادامک‌های میل‌سوپاپ در ارتباط هستند و در سمت دیگر با سوپاپ تماس پیدا می‌کنند. برای اینکه زمان‌بندی کارکرد پیشرانه به‌درستی صورت گیرد، باید یک میزان لقی یا خلاصی مشخصی بین سر سوپاپ تا انتهای اسبک وجود داشته باشد زیرا در زمان سرد بودن موتور، فاصله میان این دو به دلیل انبساط دمایی نسبت به زمانی که موتور کاملاً گرم است، متفاوت خواهد بود.
بنابراین درصورتی‌که لقی بین سر سوپاپ و اسبک به‌طور استاندارد تنظیم نشود، زمان باز و بسته شدن سوپاپ‌ها یا میزان حرکت این قطعات نسبت به حالت استاندارد تفاوت پیدا خواهد کرد. این در حالی است که در پیشرانه خودرو زمان دقیق باز و بست شدن سوپاپ‌ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و کوچک‌ترین تغییر در این زمان، موجب عملکرد نادرست موتور و هدر رفت انرژی آن خواهد شد. زیاد بودن خلاصی به معنای دیرتر باز شدن سوپاپ و کم بودن آن به معنای دیرتر بسته شدن سوپاپ است. این مسئله موجب هدر رفت بخشی از فشار حاصل از احتراق درون سیلندر میشود. در این صورت، در عملکرد موتور اختلال ایجاد خواهد شد و درنتیجه، علاوه بر افزایش سروصدای موتور، توان پیشرانه و کشش خودرو کاهش پیدا کرده و مصرف سوخت افزایش خواهد یافت. به همین دلیل، موتور در فواصل زمانی مختلف نیاز به فیلرگیری پیدا می‌کنند.
بهترین زمان فیلرگیری
همان‌طور که توضیح داده شد، زمانی که تنظیم میزان لقی یا خلاصی سوپاپ‌ها به هم بخورد، خودرو نیاز به فیلرگیری خواهد داشت. این مشکل در دو حالت شامل شل شدن فیلر سوپاپ یا سفت شدن فیلر سوپاپ بروز می‌دهد.
شل بودن فیلر سوپاپ
در این صورت، سروصدای موتور زیاد میشود و صدایی شبیه چیک چیک از پیشرانه به گوش می‌رسد. علاوه بر این، شل بودن سوپاپ‌ها باعث کاهش راندمان و بازدهی موتور شده و طول عمر قطعات و متعلقات سوپاپ مثل استکانی یا اسبک را کاهش می‌دهد.
سفت بودن فیلر سوپاپ
در صورت سفت شدن فیلر سوپاپ استهلاک قطعاتی مثل میل‌سوپاپ و سوپاپ‌ها افزایش پیدا خواهد کرد و درنتیجه عمر مفید قطعات سرسیلندر پایین خواهد آمد. سفت شدن فیلر سوپاپ روی راندمان موتور تأثیر منفی می‌گذارد و می‌تواند داغ کردن موتور و حتی سوختن سوپاپ را به دنبال داشته باشد.
علائم نیاز به فیلر گیری
وقتی موتور خودرو به فیلرگیری نیاز داشته باشد، علائمی نشان می‌دهد که در ادامه عنوان خواهیم کرد:
- سروصدای غیرطبیعی موتور
- کاهش قدرت و بازدهی موتور نسبت به حالت عادی
- افزایش غیرطبیعی مصرف سوخت
- بد روشن شدن ماشین در فصل سرما
- داغ کردن موتور درصورتی‌که سیستم خنک‌کننده به‌درستی عمل می‌کند
- دیر گرم شدن خودرو در فصل سرما
ابزار برای فیلرگیری
فیلرگیری موتور با استفاده از ابزار مخصوصی بنام فیلر (Feeler) انجام میشود. این ابزار تیغه‌های فولادی مختلفی با قطر متفاوت دارد. معمولاً نازک‌ترین تیغه این ابزار قطری برابر با 0.5 میلی‌متر و قطورترین تیغه آن قطری 1 میلی‌متری دارد. با استفاده از این تیغه‌ها می‌توان میزان فاصله بین اجزای داخلی موتور را سنجید.
باور غلط که اگر فیلر گیری نکنیم چه میشود
بین بسیاری از رانندگان باور اشتباهی رواج دارد که می‌گوید خودرو در پایان هر فصل به فیلرگیری نیاز خواهد داشت زیرا گرما و سرمای هوا روی قطعات موتور تأثیر می‌گذارد. این باور اما کاملاً اشتباه است زیرا دمای موتور فارغ از شرایط آب و هوایی توسط ترموستات همیشه در حالت بهینه حفظ میشود و گرما یا سرمای هوای ناشی از تغییر فصل روی فیلر سوپاپ‌ها تأثیری ندارد.
فیلرگیری خودکار در خودروهای جدید
چندین سال است که در پیشرانه خودروها عملیات فیلرگیری به‌صورت خودکار توسط تایپیت‌های هیدرولیک انجام میشود و خودروهای جدید دیگر نیازی به فیلرگیری ندارند. در این موتورها، استکان تایپیت جایگزین فیلر شده و تنظیم سوپاپ‌ها را به‌طور خودکار با فشار روغن انجام می‌دهد. پرایدهای مدل 1393 به بالا، کیا ریو، موتور TU5 در انواع محصولات ایران‌خودرو و موتور EF7 نیاز به فیلرگیری ندارند.
کدام خودروها به فیلرگیری نیاز دارند؟
هرچند در خودروهای جدیدتر نیاز به فیلرگیری از بین رفته و این کار به‌صورت خودکار انجام می‌شوند اما خودروهای قدیمی‌تر مثل پرایدهای مدل 1393 به پایین، پیکان، پژو 206 تیپ دو، نیسان وانت، وانت مزدا و رنو پی‌کی به فیلرگیری نیاز خواهند داشت.
