تعیین قیمت بنزین در بورس انرژی به‌عنوان یک اقدام جدید در حوزه انرژی، اگرچه با اهدافی همچون شفاف‌سازی بازار و رقابتی‌سازی قیمت‌ها معرفی شده است، اما نگرانی‌هایی جدی را درخصوص تأثیر این سیاست بر قیمت سوخت در کشور ایجاد کرده است.
علی نقوی، مدیرعامل بورس انرژی ایران، در توضیح این مصوبه اعلام کرد که قیمت بنزین سوپر وارداتی از این پس بر اساس عرضه و تقاضا در بورس انرژی تعیین خواهد شد، اما آیا این به معنای افزایش قیمت سوخت برای مصرف‌کنندگان است؟
بورس انرژی؛ شفافیت یا گران‌تر شدن قیمت‌ها؟
بر اساس این مصوبه، بخش خصوصی می‌تواند واردات بنزین سوپر را انجام داده و آن را در بورس انرژی عرضه کند. هدف اصلی این اقدام، کشف قیمت واقعی از طریق مکانیسم بازار عنوان شده است. اما باید توجه داشت که در یک بازار آزاد، قیمت‌ها به‌شدت تحت تأثیر عرضه و تقاضا قرار دارند. با توجه به اینکه واردات بنزین سوپر با هزینه‌های ارزی، حمل‌ونقل و تعرفه‌های گمرکی همراه است، کاملاً محتمل است که قیمت نهایی این محصول در بورس انرژی بسیار بالاتر از نرخ‌های فعلی باشد. این مسئله می‌تواند فشار بیشتری به مصرف‌کنندگان وارد کند، به‌ویژه در شرایطی که بسیاری از خودروهای مدرن به سوخت با اکتان بالا نیاز دارند.
یکی از نکات قابل توجه در این طرح، ورود بخش خصوصی به حوزه‌ای است که تا پیش از این در انحصار شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی قرار داشت. اگرچه این اقدام می‌تواند رقابت را افزایش دهد، اما نکته‌ای که نباید از آن غافل شد این است که بخش خصوصی به‌دنبال سودآوری است، نه کنترل قیمت‌ها. در نتیجه، ورود بخش خصوصی به بازار بنزین سوپر، احتمال افزایش قیمت‌ها را بیش از پیش تقویت می‌کند. حتی اگر این طرح به کشف قیمت واقعی منجر شود، مصرف‌کنندگان نهایی باید هزینه‌های بیشتری برای تأمین سوخت با کیفیت پرداخت کنند.
مدیرعامل بورس انرژی اعلام کرده است که ورود بنزین سوپر وارداتی به بورس انرژی، تجربه‌ای جدید برای کشور خواهد بود و می‌تواند تأثیراتی بر بازار انرژی داشته باشد. اما این تأثیرات ممکن است برای مصرف‌کنندگان چندان مثبت نباشد. در حالی که هدف اصلی این طرح، شفاف‌سازی بازار عنوان شده، باید پرسید که آیا افزایش شفافیت در قیمت‌گذاری، به نفع جیب مردم هم خواهد بود یا خیر؟ افزایش قیمت بنزین سوپر، می‌تواند به کاهش دسترسی عموم مردم به این سوخت منجر شود و در نهایت، فشار بیشتری بر مصرف‌کنندگان وارد کند.
اگرچه مدیرعامل بورس انرژی از آمادگی زیرساخت‌ها برای اجرای این طرح خبر داده است، اما هنوز ابهامات زیادی درخصوص نحوه توزیع و تأثیرات این سیاست بر قیمت کلی سوخت وجود دارد. نکته‌ای که نقوی به آن اشاره کرد، این است که مکانیزم توزیع بنزین سوپر وارداتی با سیستم فعلی کاملاً متفاوت خواهد بود. این تفاوت می‌تواند به معنای افزایش هزینه‌های عملیاتی برای واردکنندگان و توزیع‌کنندگان باشد که در نهایت، این هزینه‌ها به مصرف‌کنندگان منتقل خواهد شد.
یکی از اظهارات مدیرعامل بورس انرژی این است که اگر واردکنندگان به این نتیجه برسند که فروش بنزین سوپر وارداتی در کشور صرفه اقتصادی ندارد، ممکن است این فرآیند متوقف شود. این جمله خود نشان‌دهنده این است که قیمت‌گذاری بنزین سوپر وارداتی به‌شدت وابسته به سودآوری برای واردکنندگان است. بنابراین، هرگونه کاهش تقاضا یا افزایش هزینه‌های واردات می‌تواند به ناپایداری این طرح منجر شود. این شرایط می‌تواند دولت را به سمت افزایش قیمت بنزین سوپر یا حتی سهمیه‌بندی مجدد آن سوق دهد.
اگرچه عرضه بنزین سوپر وارداتی در بورس انرژی به‌عنوان یک گام در راستای شفاف‌سازی و رقابتی کردن بازار معرفی شده است، اما در عمل، به‌نظر می‌رسد که این سیاست بیش از آنکه به نفع مصرف‌کنندگان باشد، به نفع واردکنندگان و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی خواهد بود. در شرایطی که بسیاری از مردم با مشکلات اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، هرگونه افزایش قیمت سوخت می‌تواند فشار بیشتری بر زندگی روزمره آن‌ها وارد کند.
اگرچه هدف دولت از این طرح، شفاف‌سازی و بهبود کیفیت عرضه بنزین سوپر است، اما نگرانی‌ها درباره افزایش قیمت سوخت، قابل انکار نیست. دولت باید با شفاف‌سازی بیشتر درخصوص جزئیات این طرح، از جمله نحوه قیمت‌گذاری و تأثیرات آن بر مصرف‌کنندگان، به رفع نگرانی‌های عمومی بپردازد. همچنین، لازم است نظارت دقیقی بر عملکرد واردکنندگان و توزیع‌کنندگان اعمال شود تا از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها جلوگیری شود. در غیر این صورت، این طرح می‌تواند به جای بهبود شرایط بازار انرژی، به افزایش فشار اقتصادی بر مردم منجر شود.
