صفحه کلاچ یکی از قطعات سیستم انتقال قدرت خودروهای با گیربکس دستی است که نقش مهمی ایفا می‌کند و در صورت خرابی و عدم توجه می‌تواند به دیگر قسمت‌های قوای محرکه خودرو آسیب بزند. در ادامه با این قطعه و علائم خرابی صفحه کلاچ آشنا خواهیم شد.
صفحه کلاچ چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
همه خودروهایی که از گیربکس دستی استفاده می‌کنند قطعه‌ای به نام صفحه کلاچ یا clutch plate دارند که امکان تعویض دنده توسط راننده و حرکت کردن خودرو را فراهم می‌کند. این قطعه درواقع بخشی از مجموعه کلاچ خودرو است. کلاچ در گیربکس دستی به‌عنوان اتصال بین موتور و گیربکس عمل می‌کند. این سیستم حرکت چرخشی را از یک شفت به شفت دیگر منتقل و انتقال نیرو را قطع یا وصل می‌کند. مجموعه کلاچ از دیسک کلاچ (شامل دو بخش کاور و صفحه فشاری)، صفحه کلاچ و بلبرینگ کلاچ تشکیل شده است. یک سمت کلاچ به پیشرانه متصل است و از آن نیرو می‌گیرد و سمت دیگر به گیربکس متصل است تا نیروی موتور را به آن تحویل دهد.
به عبارت ساده‌تر، سیستم کلاچ را باید دو دیسک در دو طرف یک میله در نظر گرفت. هنگامی‌که یکی از این دیسک‌ها و شفت مربوطه شروع به چرخش می‌کند، سیستم کلاچ خودرو اجازه خواهد داد که این دو دیسک در هم قفل شده و با سرعت یکسان شروع به چرخش کنند.
زمانی که نیاز به چرخش یکی از آن دو دیسک نباشد، کلاچ خودرو می‌تواند انتقال نیرو را متوقف نموده و درنتیجه دیسک دیگر از حرکت بازایستد.
زمانی که گیربکس در حالت خلاص قرار دارد، درحالی‌که پیشرانه روشن است و به کار خود ادامه می‌دهد، نیرویی به گیربکس و چرخ‌ها منتقل نمی‌شود و خودرو ثابت می‌ماند. این یکی از وظایف سیستم کلاچ است.
همچنین هنگام تعویض دنده‌ها لازم است انتقال نیروی موتور به گیربکس متوقف شود تا عمل تعویض دنده قابلیت انجام داشته باشد؛ بنابراین با فشردن پدال کلاچ، اتصال میان گیربکس و موتور قطع شده و تعویض دنده امکان‌پذیر خواهد شد.
نکته بسیار مهم دراین‌بین، وجود اصطکاک کافی بین سطوح انتقال‌دهنده نیروست که باید به میزان لازم و کافی وجود داشته باشد وگرنه این مکانیزم کارایی خود را از دست خواهد داد. درواقع اساس کار کلاچ خودرو بر وجود نیروی اصطکاک بین سطوح انتقال نیرو استوار است.
کلاچ و صفحه کلاچ چگونه کار می‌کند؟
تا زمانی که فشاری بر پدال کلاچ وارد نیاید، فنرهای موجود در دیسک کلاچ، صفحه فشاری را همراه با صفحه کلاچ به فلایویل چسبانده و اجازه لغزش آزاد را به صفحه کلاچ نمی‌دهند؛ بدین ترتیب نیروی موتور از طریق دیسک کلاچ و صفحه فشاری آن که روی فلایویل نصب شده و به همراه آن می‌چرخند و همین‌طور کلاچ که با شفت گیربکس از طریق دندانه‌های میانی خود ارتباط دارد، منتقل شده و بدین ترتیب شفت گیربکس نیروی موتور را دریافت می‌کند.
هرچند این روزها در بسیاری از خودروها از گیربکس اتوماتیک استفاده می‌شود اما هنوز هم خصوصاً در کشورمان خودروهای گیربکس دستی متداول هستند و بنابراین صفحه کلاچ قطعه‌ای مهم و پراستفاده به‌حساب می‌آید.
مشکلات صفحه کلاچ
تمام شدن صفحه کلاچ
بیشترین مشکلات ناشی از سیستم کلاچ خودرو به از بین رفتن مواد کامپوزیت یا همان لنت روی صفحه کلاچ مربوط می‌شود که با از بین رفتن آن‌ها اصطکاک کافی برای انتقال نیروی پیشرانه به گیربکس وجود نخواهد داشت؛ بنابراین یا خودرو خیلی به‌اصطلاح بی‌حال حرکت می‌کند و یا در موارد حادتر اصلاً قادر به حرکت نخواهد بود.
ازآنجایی‌که اساس کار دیسک و صفحه با اصطکاک است، معمولاً پس از مدتی ساییده می‌شود و باید تعویض شود.
البته در خودروهای امروزی معمولاً صفحه کلاچ در صورت استفاده درست می‌تواند تا حدود 100 هزار کیلومتر بدون مشکل خاصی کار کند. البته عمر صفحه کلاچ به شرایط رانندگی هم بستگی دارد و خودروهایی که زیاد در ترافیک‌های شهری تردد دارند که مدام مستلزم کلاچ گرفتن و حرکت و توقف است، صفحه کلاچ زودتر تمام شده و عمر آن به 50 تا 60 هزار کیلومتر کاهش پیدا می‌کند.
علائم خرابی صفحه کلاچ در داغ شدن صفحه
گفتیم که سیستم کلاچ با اصطکاک کار می‌کند و اصطکاک با خود حرارت بسیار زیادی به همراه دارد.
با افزایش شدید اصطکاک میان دیسک و صفحه در درازمدت نه‌تنها میزان مصرف صفحه کلاچ افزایش چشمگیری پیدا می‌کند بلکه داغ شدن دیسک و صفحه موجب کاهش شدید اما موقت اصطکاک میان دیسک و صفحه شده و انتقال نیرو را با مشکل مواجه می‌سازد تا جایی که خودرو دیگر کشش کافی برای عبور از یک شیب با زاویه زیاد را نخواهد داشت.
این معضل خود را در نیم‌کلاچ کردن‌های طولانی و پیاپی در ترافیک‌های سنگین و در سربالایی‌ها به‌وضوح نشان می‌دهد و تنها راه‌حل آن پارک کردن و عدم استفاده از خودرو برای دقایقی است تا دیسک و صفحه رفته‌رفته خنک شده و حرارت خود را به محیط پس دهند.
تاب برداشتن صفحه کلاچ
سرد شدن ناگهانی صفحه کلاچی که داغ بوده است، موجب ترک خوردن و یا تاب برداشتن صفحه می‌شود. این مشکل در خودروهای شاسی‌بلندی که مناسب آفرود هستند، بسیار رایج است چراکه ممکن است پس از عبور از یک سربالایی تند و پرفشار خودرو بلافاصله وارد گودال آب شود. نفوذ ناگهانی آب به سیستم انتقال قدرت و پاشیدن آن بر صفحه موجب سرد شدن ناهمگون و ناگهانی آن و درنتیجه آن ترک خوردن یا تاب برداشتن صفحه می‌شود.
آلودگی صفحه کلاچ
آلودگی صفحه کلاچ خیلی متداول نیست اما در برخی موارد احتمال آن وجود دارد.
چنین اتفاقی زمانی رخ می‌دهد که نوعی سیال (اغلب روغن) روی صفحه کلاچ بریزد. عایق‌بندی نامناسب و نشتی اغلب دلیل اصلی این اتفاق است. علاوه بر روغن، سیال‌های دیگری مثل روغن هیدرولیک و گریس هم می‌تواند این مشکل را به دنبال داشته باشد.
علائم خرابی صفحه کلاچ در سوختن صفحه
سوختن صفحه کلاچ زمانی رخ می‌دهد که با خودرو بارهای سنگینی را کشیده یا چرخ‌های خودرو در حالت درجا مثل تیک آف کردن هرز بچرخد.
بهتر است برای جلوگیری از سوختن صفحه کلاچ به هنگام کشیدن اجسام توسط خودرو تعویض دنده مناسب و با دقت لازم انجام شود.
یکی دیگر از عوامل موثر در سوختن صفحه کلاچ وزن بالای سرنشینان خودرو یا حمل بارهای سنگین توسط خودرو است.
عوامل خرابی صفحه کلاچ
صفحه کلاچ یک قطعه مصرفی است که عمر مشخصی دارد و همان‌طور که در بالا ذکر کردیم پس از مدتی باید تعویض شود گردد اما عواملی هستند که می‌توانند عمر صفحه کلاچ را کاهش و باعث علائم خرابی صفحه کلاچ شما شود.
علائم خرابی صفحه کلاچ در تعویض نادرست دنده
اگر قبل از فشردن کامل پدال کلاچ اقدام به تعویض کنیم یا قبل از اینکه دنده کامل جا برود، پا را از روی کلاچ برداریم، باعث آسیب به کلاچ خواهد شد. تعویض نادرست دنده باعث خرابی زودهنگام صفحه کلاچ می‌شود.
استفاده زیاد از کلاچ
بسیاری از رانندگان در ترافیک پای خود را روی کلاچ می‌گذارند که باعث استهلاک کلاچ می‌شود چون حتی فشار اندکی روی پدال کلاچ باعث درگیری آن می‌شود؛ بنابراین، بعد از تعویض دنده سعی کنید به‌سرعت پای خود را از روی کلاچ بردارید زیرا در صورت تماس بسیار ناچیز پای شما با کلاچ خودرو صفحه کلاچ درگیر شده و باعث کاهش طول عمر آن می‌شود.
در حین رانندگی هم هرگز پای خود را روی پدال کلاچ نگذارید و فقط زمانی که نیاز به تعویض دنده دارید از آن استفاده کنید.
نیم کلاچ کردن در سربالایی
بسیاری از افراد در سربالایی‌ها با فشار اندکی روی پدال کلاچ، جلوی عقب رفتن خودرو را می‌گیرند.
این کار که اصطلاحاً نیم‌کلاچ کردن گفته می‌شود، آسیب زیادی به صفحه کلاچ وارد خواهد کرد.
در این مواقع بهتر است از ترمزدستی استفاده کنید که جلوی عقب رفتن خودرو را می‌گیرد.
زیاد بودن تعداد سرنشینان یا بار خودرو
هر خودرو توان حمل تعداد مشخصی سرنشین و ظرفیت بار معینی دارد که در صورت عدم رعایت آن روی تمام قطعات خودرو فشاری مضاعف ایجاد می‌شود. این اتفاق روی صفحه کلاچ نیز تأثیر مخربی دارد و با رعایت استاندارد ظرفیت خودرو می‌توانید از کاهش طول عمر صفحه کلاچ خود جلوگیری کنید.
رانندگی زیاد در ترافیک
در ترافیک خودرو مدام حرکت کرده و متوقف می‌شود و درنتیجه دائماً باید کلاچ گرفت که این موضوع عمر صفحه کلاچ را کاهش می‌دهد.
همچنین حتی در توقف‌های نه‌چندان طولانی هم بهتر است بجای درگیر نگه‌داشتن دنده و فشار دادن پدال کلاچ، دنده ماشین را خلاص کنید تا عمر صفحه کلاچ بیشتر شود.
علائم خرابی صفحه کلاچ
وقتی صفحه کلاچ خراب باشد، علائمی را به همراه خواهد داشت که توجه به آن‌ها مهم است زیرا رانندگی با خودرویی که صفحه کلاچ معیوبی دارد می‌تواند به دیگر قسمت‌های قوای محرکه آسیب بزند. مهمترین علائم خرابی صفحه کلاچ عبارت‌اند از:
- افزایش دور موتور در هنگام حرکت و زیاد نشدن سرعت
- سفت و خشک شدن پدال کلاچ
- لرزش خودرو پس از رها کردن پدال کلاچ
- عملکرد ضعیف خودرو در سربالایی
- گاز دادن زیاد خودرو در زمان شروع حرکت
- پرت شدن سریع پا به عقب هنگام رها کردن کلاچ
- صدای چرخ دنده‌های گیربکس در زمان تعویض دنده
- سخت جا رفتن دنده‌ها خصوصاً دنده یک
مقالات مشابه
