یکی از قطعات کلیدی در پیشرانه خودرو شمع است و بدون آن موتور خودرو هرگز نمی‌تواند کار کند. شاید این قطعه بسیار کوچک باشد اما وظیفه بسیار مهمی بر عهده دارد و اگر خراب شود یا مشکلی پیدا کند اختلالی جدی در عملکرد پیشرانه ایجاد خواهد کرد. به همین دلیل، در ادامه قصد آشنایی با سیستم جرقه زنی خودرو، شمع کوئل و وایر داریم و می‌خواهیم علائم خرابی شمع خودرو، علائم خرابی وایر بررسی و با کارکرد کوئل شما آشنا کنیم. پس با ما همراه باشید.
شمع خودرو چیست؟
در پیشرانه خودرو شمع قطعه‌ای است که روی سرسیلندر نصب می‌شود و وظیفه ایجاد جرقه برای محترق کردن مخلوط سوخت و هوای داخل سیلندر را بر عهده دارد. به‌عبارت‌دیگر، برای ایجاد احتراق درون موتور سه عامل اصلی شامل سوخت، اکسیژن و حرارت نیاز است که حرارت را شمع با جرقه‌زنی تأمین می‌کند. این جرقه مانند فندکی که شعله گاز را روشن می‌کند آتش اولیه درون سیلندر را فراهم می‌نماید و هرچه این جرقه قوی‌تر باشد احتراق موردنیاز موتور بهتر و قوی‌تر صورت می‌گیرد. زمان جرقه‌زنی شمع‌ها به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود که در هنگام تراکم مخلوط سوخت و هوا یعنی زمانی که پیستون به بالاترین حد خود می‌رسد جرقه زده شود. معمولاً هر سیلندر پیشرانه یک شمع دارد اما در بعضی موتورها برای بهبود احتراق از دو شمع استفاده می‌شود.
آشنایی با اجزای شمع خودرو
شمع خودرو از سه جزء اصلی شامل عایق چینی، بدنه شمع و ترمینال شمع تشکیل شده است. عایق چینی از جنس اکسید آلومینیوم با یک لعاب شیشه‌ای است که به رنگ سفید روی شمع دیده می‌شود و از جذب آلودگی توسط عایق جلوگیری کرده و منافذ آن را کامل می‌پوشاند. بدنه شمع که از جنس فولاد است شمع را روی سیلندر محکم نگه می‌دارد. بین بدنه و سرسیلندر از واشری جهت عایق‌بندی و جلوگیری از نفوذ مخلوط سوخت و هوا به بیرون از سیلندرها استفاده می‌شود. بالاترین قسمت بدنه شمع و بخشی که از عایق بیرون می‌زند هم ترمینال شمع است. این بخش به وایر متصل می‌شود و ناقل قوی الکتریسیته است. قسمت فلزی شمع که جرقه از میان آن‌ها ساطع می‌شود، معمولاً از جنس مس، پلاتینیوم یا ایریدیوم است. قسمت میانی شمع هم معمولاً سرامیکی است تا مانع از اتصال دو الکترود مثبت و منفی شود.
کوئل چیست؟
کوئل یک سیم‌پیچ تقویت‌کننده ولتاژ است. این قطعه، ولتاژ پایین تولید شده توسط باتری را دریافت کرده و با تقویت آن، در زمان مناسب این ولتاژ را به شمع می‌رساند. درنتیجه سبب جرقه‌زنی و احتراق سوخت می‌شود. لازم به ذکر است که خرابی کوئل هم سبب اختلال در کارکرد شمع می‌شود و بنابراین گاهی مشکلات شمع را می‌توان به کوئل نسبت داد.
علائم خرابی شمع خودرو
شمع‌ها ممکن است به دلایل مختلفی مشکل پیدا کنند و نتوانند وظیفه خود را درست انجام دهند که در این صورت در عملکرد پیشرانه اختلال ایجاد می‌شود. مشکلاتی مثل روغنی شدن شمع یا دوده زدن آن که جریان برق را مختل می‌کند باعث ایجاد نقص عملکرد در شمع می‌شود. علاوه بر این، شمع‌ها به‌مرور زمان فرسوده می‌شوند و بنابراین باید به‌طور منظم اقدام به سرویس و یا تعویض آن‌ها کرد. به‌طورکلی، گفته می‌شود پس از هر 50 هزار کیلومتر باید شمع‌ها را تعویض کرد اما این عدد بسته به شیوه رانندگی، نگهداری از خودرو، نوع و کیفیت شمع‌ها و دیگر عوامل مرتبط متفاوت خواهد بود؛ بنابراین اگر علائم زیر را مشاهده کردید حتی اگر میزان کارکرد شمع‌ها کمتر از 50 هزار کیلومتر بود باید شمع‌ها را تعویض کنید.
سخت روشن شدن موتور
وجود ایراد در شمع خودرو باعث می‌شود پیشرانه خاموش شود یا به‌سختی روشن شود؛ بنابراین، اگر خودروی شما در روشن شدن مشکل دارد، می‌تواند نشانه فرسودگی شمع‌ها باشد.
احتراق ناقص بخاطر خرابی شمع
وقتی شمع وظیفه خود را به‌درستی انجام ندهد، مخلوط سوخت و هوای داخل سیلندر به‌درستی محترق نخواهد شد و این می‌تواند مشکلات زیادی مثل آسیب دیدن پیشرانه و افزایش آلودگی را به دنبال داشته باشد.
لرزش و سروصدا در حالت درجا
درصورتی‌که شمع خودرو وظیفه خود را به‌خوبی انجام ندهد پیشرانه بد کار خواهد کرد و لرزش و صدای غیرعادی خواهد داشت. دلیل این موضوع همان احتراق ناقص است که سنسور اکسیژن را به اشتباه می‌اندازد و درنتیجه نسبت ترکیب سوخت و هوا در داخل سیلندر به هم می‌خورد.
کندی شتاب گیری
شایع‌ترین علت شتاب ضعیف در اکثر خودروها مشکل در سیستم جرقه‌زنی است. این مشکل با عدم پاسخ صحیح از سوی پیشرانه در زمان فشردن پدال گاز مخصوصاً در زمان شتاب گیری خود را نشان می‌دهد.
افزایش مصرف سوخت
وقتی شمع درست کار نکند و مخلوط سوخت و هوا به‌خوبی محترق نشود، مصرف سوخت افزایش پیدا خواهد کرد زیرا موتور برای اینکه عملکردی در سطح خواسته راننده را فراهم کند مجبور است سوخت بیشتری مصرف کند. همچنین به دلیل عدم عملکرد صحیح شمع، بخشی از این سوخت بدون سوزانده شدن و تولید انرژی از اگزوز خارج می‌شود.
روشن شدن چراغ چک بدلیل خرابی شمع
خرابی شمع‌ها و وجود احتراق ناقص موجب می‌شود بنزین نسوخته در کاتالیزور انباشته شده و وقتی شرایط مساعد را پیدا کند در کاتالیزور مشتعل شود. در این صورت، سرامیک‌های ظریفی که در کاتالیزور وجود دارد آسیب دیده، فرم خود را از دست داده و دچار گرفتگی خواهند شد. درنتیجه، کاتالیزور نمی‌تواند به‌درستی وظیفه خود را انجام دهد و میزان گازهای آلاینده که از اگزوز خودرو خارج می‌شوند افزایش خواهد یافت. گرفتگی کاتالیست همچنین می‌تواند روشن شدن چراغ چک و کاهش توان و قدرت موتور را هم به دنبال داشته باشد.
وایر چیست؟
شمع برای جرقه زدن به برق نیاز دارد که این برق از طریق کوئل و وایرها از باطری به شمع‌ها می‌رسد. وایر شمع قطعه‌ای است که وظیفه انتقال برق از کوئل یا دلکو به شمع را بر عهده دارد. درواقع، وایر نوعی سیم یا کابل انتقال جریان برق است و برای هر شمع در موتور خودرو یک وایر شمع وجود دارد؛ بنابراین شمع بدون سلامت وایر قادر به انجام وظیفه خود نخواهد بود.
علائم خرابی وایرها
تمام علائمی که در بالا برشمردیم می‌تواند نشانه خرابی وایرها هم باشد زیرا اگر وایرها مشکل داشته باشند، نمی‌توانند برق موردنیاز شمع‌ها را به‌خوبی تأمین کنند و درنتیجه در عملکرد شمع‌ها اختلال ایجاد خواهد شد؛ بنابراین، بد کار کردن پیشرانه، افزایش مصرف سوخت، لرزش و ریپ زدن موتور، کاهش قدرت موتور و افزایش دود خروجی اگزوز می‌تواند از علائم خرابی وایرها باشد. همچنین وایرهای معیوب ممکن است ذوب شدن سر شمع‌ها را هم به دنبال داشته باشد؛ بنابراین، خرابی وایرها می‌تواند شمع‌ها را هم خراب کند.
