نگاهی جامع به پلتفرم محصولات جدید داخلی

مدت مدیدی است که صنعت خودروسازی کشور عمده محصولات خود را بر مبنای پلتفرم یا سازه های بسیار قدیمی (نوعا مربوط به چند نسل قبل پژو و کیا) ساخته است. اما به وضوح قابل درک است که امروزه دیگر این پلتفرم ها پا به سن گذاشته اند و همگام با فن آوری روز ارتقا پیدا نکرده اند.

برای توسعه هر چه بیشتر صنعت خودرو، به طراحی و ساخت چندین پلتفرم خودرو آنهم با فن آوری روز در داخل کشور نیاز مبرمی وجود دارد اما مدتیست که برای تسریع در توسعه محصولات، استفاده از پلتفرم های یک یا دو نسل قبل بسیاری از برندهای مطرح دنیا در میان خودروسازانی که هنوز فن آوری و دانش طراحی پلتفرم را کسب نکرده اند (علی الخصوص خودروسازان چینی) نیز رواج پیدا کرده است. دلیل این امر با توضیح بیشتر در ادامه مقاله قابل درک خواهد بود.

البته طی فرصتی که طی سالهای 92 تا 97 بواسطه برجام برای خودروسازان کشور فراهم شد، آنها نیز با همین روش تا حدی نسبت به بروزرسانی سازه و توسعه محصولات جدید اقدام کردند. اگر چه این روند به منظور ارتقاء سطح کیفی تولیدات و نیز پاسخ به انتظار عمومی خریدارن خودرو در سال های اخیر راضی کننده به نظر نمیرسد اما حداقل کمی از بار عقب ماندگی در استفاده از پلتفرم های قدیمی و تاریخ گذشته محصولات قبلی را خواهد کاست.

سازه اصلی خودروهای مورد بحث در این مطلب شامل ایکو “دنا پلاس” و ایکو “K132” و نیز سایپا “شاهین” امکان تولید سدان کامپکت یا خانوادگی کوچک (کلاس C) را فراهم میسازد. دو سازه K132 و شاهین نیز با کمی تغییر در فاصله محوری امکان ساخت کراس آورهای کوچک (کلاس J) و نیز هاچ بک مینی (کلاس B) را نیز ممکن ساخته اند. قبل ازآنکه به سراغ بررسی پلتفرم این خودروها برویم بد نیست کمی بیشتر با سازه خودرو آشنا شویم.

پلتفرم یا سازه خودرو چیست؟

 در ساده ترین تعریف، پلتفرم بخشی از ساختار خودروست که محصول نهایی روی چارچوب و بستر آن طراحی و ساخته می‎شود.

شاسی و اتصالات کف، سیستم تعلیق،  محورچرخ ها و فاصله محوری، محفظه نصب موتور و سیستم انتقال قدرت، اجزاء سیستم فرمان و … در کنار هم پلتفرم خودرو را تشکیل داده و خودروساز بر بستر آن میتواند خودرو با سیستم انتقال قدرت و ابعاد نزدیک و مشابه تولید نماید.

نکته مهم آن است که پلتفرم یک خودرو، بخشی از مشخصه های فنی خودرو را تعیین خواهد کرد که از جمله آن میتوان به میزان ایمنی ساختار خودرو در برابر تصادف، راحتی و آسایش سرنشینان خودرو در هنگام حرکت، کلاس خودرو قابل تولید، فرمان پذیری و تعادل خودرو و نیز انواع موتور و سیستم انتقال قدرت قابل نصب روی خودرو اشاره نمود.

امروزه شرکت های بزرگ خودروسازی خصوصا شرکت های Joint Venture (سرمایه گذاری مشترک) مانند رنو-نیسان و یا پژو-سیتروئن محصولات مختلفی بر پایه پلتفرم مشترک طراحی و تولید میکنند. دلیل استفاده از این روش آن است که با سرمایه گذاری روی طراحی و ساخت پلتفرم مشترک، بازدهی ساخت پلتفرم افزایش یافته و نقاط قوت آن در چندین محصول بکار گرفته می شود. همچنین طی استفاده مجدد در خودروهای مختلف، هزینه های هنگفت طراحی و تست و توسعه آن کاهش پیدا خواهد کرد.

دانستن این مطلب هم خالی از لطف نیست که اخیرا روند طراحی پلتفرمها و سرمایه گذاری در مجموعه های بزرگ خودروسازی به سمت ساخت پلتفرم برای خودروهای هیبرید و تمام الکتریکی (بدلیل سازه متفاوت نسبت به خودرو با موتورهای درونسوز) پیش میرود.

پلتفرم دنا پلاس

ایران خودرو در آذر ماه سال ۱۳۸۸، پروژه‌ای را با نام (NX7) تعریف کرد که طی آن طراحی محصولی جدید از خانواده خودرو ملی (تحت عنوان قبلی سمند) برای پوشش بازه بالاتر قیمتی تعریف شد. این پروژه در سال 93 پس از چند سال به محصول دنا ختم شد و در سال 95 نیز فیس لیفتی تحت عنوان دنا پلاس را شکل داد. جدا از اینکه هدف از شروع این پروژه تولید خودرو با ضریب بالاتری از ایمنی و سیستم فنی نسبت به سمند بود اما پلتفرم یا سازه خودرو (مانند سمند) بر مبنای همان پلتفرم قدیمی پژو 405 شکل گرفت.

سیستم تعلیق، مشابه پژو 405 از نوع رایج و اقتصادی مک فرسون استرات در محور جلو و نوع نیمه مستقل (میله پیچشی به جای فنر لول) در محور عقب میباشد. سیستم فرمان نیز بصورت استاندارد هیدرولیک بوده است.  تا کنون موتورهای داخلی EF7 و EF7 TC روی این پلتفرم استفاده شده اند. جدیدا اما ایران خودرو در محصول دنا پلاس اتوماتیک، در محفظه موتور و طراحی اکسل تغییراتی ایجاد کرده و به نظر میرسد به نوعی از قطعات محور جلو سدان K132 کمک گرفته است. سیستم فرمان نیز به نمونه برقی EPS بروزرسانی شده است.

اینکه پلتفرم دنا پلاس را دقیقا پلتفرم 405 بدانیم تا حدی از واقعیت بدور است چرا که پلتفرم مذکور بهبود نسبی در بخش شاسی و ایمنی ساختار (ضخامت ورق استفاده شده) داشته است.

از طرفی دیگر ایمنی ساختار خودروهای خانواده دنا اگر چه در جایگاه بالاتری نسبت به خانواده 405 و پارس قرار دارد اما قطعا در مقایسه با استاندارهای جهانی در بسیاری از تست های معتبر امروزی مردود شده و امتیازات لازم در حد خودروهای روز را کسب نخواهد کرد. اضافه شدن سیستم ایمنی فعال مانند کنترل پایداری و سیستم ایمنی غیرفعال شامل ایربگ های جانبی و پرده ای به این خودرو شاید تا حدی بر تعادل و ایمنی آن را بیافزاید اما ضعف ذاتی ساختار آن را حل نخواهد کرد.

با تفاسیر فوق باید پلتفرم تغییر یافته پژو 405 را منسوخ و در پایان راه خود دانست! اما از آنجاییکه خانواده دنا در سبد محصولات ایران خودرو  در کلاس بالاتری نسبت سمند و سورن قرار میگیرد و به نوعی گاو شیرده ایران خودرو محسوب میگردد، ارائه فیس لیفتهای جدیدتر برای آن و بروز رسانی جزئی ساختار فنی و افزودن برخی سیستم های پیش گیری از تصادف در سالهای آتی، دور از انتظار نخواهد بود.

به هر ترتیب این خودرو بیشتر از آنکه در بحث ساختار و پلتفرم مورد توجه عموم باشد، از لحاظ سطح قیمتی و بروزتر بودن سبک طراحی، در میان محصولات نازیبای وطنی! اقبال بیشتری پیدا کرده است. طراحی مطلوبتر فضای داخلی در کنار استفاده از چراغ های طرح جدید و طراحی تا حدی خشن با خطوط شکسته در قسمت کناری و جلو، چهره این خودرو را تا حدی چشم نواز کرده است.

پلتفرم ایکو K132

ایران خودرو در سال 1395 طی قراردادی با شرکت پژو اقدام به راه اندازی یک شرکت Joint Venture به نام “ایکاپ” نمود و راه اندازی خط تولید و مونتاژ برخی از محصولات پژو از جمله پژو 2008 و 301 و 208 به داخل کشور و نیز صادرات محصولات فوق را هدف قرار داد.

اما در سال 97 بدلیل تحریم های بین الملی و خروج پژو از ایران، عملا کلیه فعالیت های این شرکت به حالت تعلیق درآمد و سرمایه گذاری های انجام شده جهت داخلی سازی محصولات مورد نظر خصوصا پژو 301 ناکام ماند.

در این میان ایران خودرو تصمیم گرفت تا راه نیمه رفته را ادامه دهد و سرمایه گذاری کلان خود را اینبار با داخلی سازی کامل قطعات خودرو با کمک شرکتهای قطعه ساز داخلی به نتیجه برساند. در ادامه راه از آنجائیکه پژو بدلیل بدعهدی نام خوشی از خود بجای نگذاشت، تصمیم بر آن شد که خروجی تلاش های شرکت ایران خودرو برای تولید پژو 301 با برند بومی تحت عنوان پروژه K132 معرفی شود و وابستگی به پژو نیز به صفر برسد.

اخیرا ایران خودرو عنوان کرده است که پلتفرم خودروی K132 توسط مهندسین خودش ساخته شده اما آنچه مشخص است این پلتفرم متفاوت از پلتفرم  PF1 پژو-سیتروئن (شاید با تغییرات جزئی) نمیباشد که از سال  2002 تا سال 2019 برای ساخت بسیاری از خودروهای سدان و کراس آور کوچک و نیز هاچ بک خانواده PSA استفاده شده است. پژو 2008 و پژو 301 تا سال 2019 هر دو محصول همین پلتفرم هستند. این احتمال میرود که خروج پژو از ایران بدلیل تحریم ها، موجب شد تا ایران خودرو به دلیل متحمل شدن خسارت، این پلتفرم را تحت قرارداد شرکت ایکاپ به مالکیت خود درآورده باشد. خالی از لطف نیست که بدانیم پلتفرم پژو 206 تا حدی نمونه ساده تر PF1 است که در سال 1998 طراحی و تولید شد.

در مجموع گذشت زمان و مستندات تولید خودرو نشان خواهد داد که پلتفرم IKF1  چه تغییراتی نسبت به پلتفرم PF1 پژو داشته است. آنچه مشخص است اینکه استفاده از این پلتفرم با قابلیت تولید خودرو در چندین کلاس مختلف، دست ایران خودرو را برای طراحی و ساخت محصولات جدید برای دهه های آینده باز خواهد گذاشت!

ایران خودرو قصد دارد ازین سازه برای تولید محصولات دیگر مانند یک کراس آور تحت پروژه K125 (مشابه پژو 2008) و نیز یک هاچبک (در کلاس پژو 208) استفاده نماید.

سیستم تعلیق در این پلتفرم مشابه دیگر سدان های اقتصادی این سگمنت از نوع مک فرسون استرات در جلو و نیمه مستقل (فنر لول) در عقب (مشابه کیا ریو، تندر 90 و کیا سراتو سایپا و  …) بوده و از فرمان الکتریکی EPS در ساختار آن استفاده خواهد شد.

فاصله محوری در این پلتفرم در کلاس های مختلف سدان، هاچ بک و کراس کمی با یکدیگر متفاوت است. ضمنا ایران خودرو قصد دارد با ایجاد تغییراتی در اتصالات محفظه موتور غیر از موتور داخلی سازی شده  EC5 که به نوعی استاندارد این پلتفرم محسوب می‌شود، از موتور TC7 Plus نیز روی خانواده محصولات جدید خود بهره ببرد.

به لحاظ ایمنی سازه، پژو 301 با 4 ایربگ و پژو 2008 با 6 ایربگ در تست تصادف Euro NCAP در سال 2014 به ترتیب 3 و 5 ستاره ایمنی را از آن خود کرده اند لذا این ساختار نسبت به محصولات قبلی ایران خودرو به مراتب از ایمنی بالاتری برخوردار است و امتیازات بهتری را کسب خواهد کرد. البته تست انجام شده بجای 301 روی سیتروئن الیزه که به نوعی همکلاس و هم پلتفرم پژو 301 است انجام شده و به پژو 301 نیز تعمیم داده شده است.

طراحی سدان k132 تا لحظه نگارش این مطلب نهایی نشده است اما بررسی مدل معرفی شده تا این لحظه نشان از طرحی با خطوط تیز و عامه پسند در قسمت جلو و طرحی متفاوت و تا حدودی نامتناسب با کلاس خودرو در قسمت عقب دارد. نمای جانبی بجز، انحنای پایین درب، در بخش سقف و ستون و گلگیرهای خودرو با پژو 301 یکسان است.

در مجموع طراحی خودرو نمره قابل قبولی میگیرد و ساختار نهایی خودرو به خودروهای روز در کلاس اقتصادی نزدیک شده است. انتظار میرود مشابه خانواده دنا، این طرح در فیس لیفت های بعدی پخته تر شده و ظاهر هماهنگ تری بخود ببیند.

پلتفرم سایپا شاهین

در تیر ماه ۱۳۹۷ این خودرو تحت عنوان «رهام» رونمایی شد اما در اسفند ۱۳۹۸ به «شاهین» تغییر نام پیدا کرد.

طبق اخبار رسیده از رسانه های مختلف، پلتفرم شاهین همان پلتفرم XP90 تویوتاست که از آن برای تولید مدل Yaris (یا Belta) نسل دوم از سال 2005 تا 2013 استفاده شده و ظاهرا سایپا آن را از یک شرکت چینی تهیه کرده است. البته سایپا عنوان کرده که در پلتفرم شاهین تحت عنوان پروژه SP100 تغییراتی ایجاد کرده است.

سایپا غیر از سدان شاهین برنامه تولید یک کراس آور و احتمالا یک هاچ بک را نیز روی این پلتفرم دارد.

پلتفرم XP90 قبلا در تویوتا یاریس و سال 2005 توانسته است 5 ستاره ایمنی Euro NCAP در بخش ایمنی بزرگسال را به خود اختصاص دهد لذا به نظر میرسد از نظر ایمنی سازه تا حدی بتواند نیازهای روز را تامین کند اما باید دید پلتفرم کنار رفته تویوتا در دو دهه قبل، با استاندارهای امروزی چگونه در تست های ایمنی عمل خواهد کرد. البته در اخباری غیر رسمی گفته شده که خودروی شاهین در تست های امروزی توانایی کسب 3 ستاره ایمنی را دارد.

سایپا در بخش قوای محرکه، موتور قدیمی تیبا را به توربوشارژر مجهز نموده و با گیربکس دستی روی این سدان ارائه میکند اما اعلام کرده که در آینده با تغییراتی روی موتور، توان تولیدی آن را افزایش داده و به همراه گیربکس اتوماتیک آن را عرضه خواهد کرد.

سیستم تعلیق این پلتفرم مشابه دیگر پلتفرم های رایج این سگمنت، مک فرسون استرات در محور جلو و نیمه مستقل (فنر لول) در قسمت عقب (مشابه K132) میباشد.

سدان شاهین در بحث طراحی از سبک منحنی و روان در نمای خارجی استفاده نموده و ازین نظر طراحی هماهنگ تری نسب به K132 را ارائه میکند.

مقایسه و جمع بندی

شاید عدم امکان تست میدانی k132 و شاهین تا این لحظه و نیز همچنین رده قیمتی متفاوت فروش این محصولات، این مقایسه را تا حدی زیر سوال ببرد اما کنار هم قرار دادن این 3 محصول هم کلاس، روند رشد محصولات داخلی را زیر ذره بین برده و نشان میدهد رده قیمتی متفاوت این محصولات، چه ارزش افزوده و یا معایبی را متوجه خریدار خواهد کرد.

دنا پلاس (اتوماتیک) با توجه به تغییر طراحی داشبورد و کوچکتر شدن نسبی فضای داخلی (نسبت به خانواده سمند) تا حدی از این نظر نسبت به دو رقیب دیگر عقب میماند. البته که فضای صندوق بار آن نسبت به شاهین حدود 80 لیتر بیشتر است.

از لحاظ سواری و آرامش کابین با توجه به اینکه پژو 301 (K132) در این زمینه قبلا نتایج خوبی کسب کرده است و نیز سیستم فنربندی نرم پلتفرم تویوتا در ساختار شاهین تاثیر قابل توجهی خواهد داشت، لذا به نظر نمیرسد برای دنا پلاس به عنوان محصولی از خانواده سمند برتری خاصی وجود داشته باشد.

اما شاید مقایسه از نظر مانورپذیری و توانایی های حرکتی هم جالب باشد. پلتفرم های پژو اکثرا شاخصه های مثبتی در بحث هندلینگ داشته اند و بسیاری از محصولات آن مانند پژو 2008، 508 و … از این نظر در صدر لیست بررسی های هندلینگ قرار گرفته اند. تویوتا اما در بیشتر محصولات اقتصادی خود مانورپذیری را قربانی رفاه و راحتی سرنشین کرده است، ازینرو با احتمال بالا میتوان K132 را از نظر قابلیت های حرکتی برتر از دو خودرو دیگر دانست. نصب سیستم کنترل پایداری به صورت استاندارد روی K132 به نوعی تایید کننده این ادعاست.

در بحث موتور و قوای حرکتی تا لحظه نگارش این مطلب، شرکت سایپا تنها موتور 1500 توربوشارژ با توان پایین را برای شاهین در نظر گرفته است. k132  نیز در نسخه دنده ای و اتوماتیک موتور EC5 که موتور اقتصادی و بروز پژو نیز هست با توان 114 اسب را در قلب خود میبیند. در این میان اما باید دنا پلاس توربو (حتی نسخه اتوماتیک) با موتور TC7 و  قدرت 150 اسب بخار را برنده میدان دانست و ازین نظر میتواند بسیاری از خریداران تشنه توان بیشتر موتور را به خرید خود ترغیب نماید.

در نهایت از نظر ایمنی، با توجه نتایج خوب پژو 2008 و 301 در دهه قبل (در سال 2014 ) و نیز تست پلتفرم شاهین در دو دهه قبل میلادی (2005)، با اختلاف کم برتری را از آن k132 دانست. ضمنا k132 همانطور که گفته شد سیستم کنترل پایداری را بصورت استاندارد در خود دارد که حرکت بسیار مثبتی در راستای افزایش ایمنی فعال خودرو محسوب میشود.

در مجموع با مباحث مطرح شده، سدان K132 نسبت به دو محصول دیگر برتری نسبی دارد و تا حد زیادی به انتظارات عمومی خریداران پاسخ مثبت خواهد داد. بدون شک در آینده نه چندان دور قرار گرفتن موتور جدید TC7 plus در قلب K132 با توان 160 اسب میتواند تردید بسیاری از خریداران را برای خرید آن به یقین تبدیل کند!

البته شاهین سایپا نیز در بحث طراحی بیرونی و پلتفرم و راحتی سرنشین حرف های زیادی برای گفتن دارد اما مشخصات فنی قدیمی و عملکرد ضعیف سایپا در توسعه محصولات، توجه اکثر خریداران را در این کلاس را به سمت محصولات ایران خودرو سوق داده است.