بررسی مشخصات خودروهای خاطره‌انگیز بازار ایران: ژیان

در قسمت دیگری از سری مطالب خودروهای خاطره‌انگیز بازار ایران سراغ خودرویی رفته‌ایم که خیلی‌ها با آن خاطره دارند و قطعاً مرور تاریخچه آن می‌تواند جالب باشد. این خودرو ژیان نام دارد. ماشینی که به‌نوعی برای قشر ضعیف جامعه ایران در نظر گرفته شده بود و داستان شرکتی بنام سایپا را آغاز کرد. برای بیان تاریخچه این خودرو اما باید ابتدا به سیتروئن 2CV پدربزرگ ژیان بپردازیم.

سیتروئن 2CV

ایده تولید 2CV به‌عنوان خودرویی اقتصادی و ارزان‌قیمت در اوایل دهه 30 به ذهن معاون سیتروئن «پییر بولانگر» رسید زمانی که دید کشاورزان روستایی فرانسوی هنوز از اسب و چرخ‌دستی برای حمل‌ونقل و حمل محصولات خود به بازار استفاده می‌کنند.

ازاین‌رو، وی در سال 1934 دستور ساخت خودرویی ساده و ارزان‌قیمت را صادر کرد. بولانگر برای این خودرو ویژگی‌هایی مثل وزن سبک، توانایی حمل 50 کیلوگرم بار و چهار سرنشین با سرعت 50 کیلومتر بر ساعت و توانایی حرکت در جاده‌های ناهموار و گل‌آلود را در نظر گرفته بود. بدین ترتیب، پروژه ساخت چنین خودرویی در سیتروئن با نام TVP آغاز شد و اولین پروتوتایپ‌های آن در سال‌های 1936 و 1937 ساخته شدند.

 

تا سال 1939 سیتروئن 250 دستگاه نمونه آزمایشی از TVP تولید کرد و پس از انجام انواع آزمایش‌ها، سرانجام در اوایل سال 1939 این خودرو را در نمایشگاه پاریس با نام 2CV رونمایی کرد. در سپتامبر همان سال اما با حمله آلمان به لهستان جنگ جهانی دوم آغاز شد و به دلیل ایجاد شرایط جنگی در فرانسه، برنامه تولید 2CV لغو شد. با حمله آلمان به فرانسه مدیران سیتروئن سعی کردند پروژه 2CV را از نازی‌ها پنهان نگه دارند و به همین دلیل تعدادی از نمونه‌های ساخته‌شده را مخفی و بقیه را از ترس اینکه به دست آلمان‌ها بیفتد نابود کردند.

 

نیاز بازار به خودرو ارزان بعد از جنگ جهانی دوم

پس از جنگ جهانی دوم نیاز به خودرویی ارزان‌قیمت بسیار احساس می‌شد و از این رو فولکس‌واگن خودرو بیتل را با اهدافی مشابه سیتروئن 2CV که در جنگ سابقه درخشانی داشت به بازار روانه کرد و به موفقیتی عظیم نیز دست یافت. به همین دلیل سیتروئن تصمیم گرفت پروژه 2CV را مجدداً راه‌اندازی کرده و آن را برای رقابت با بیتل بتولید برساند. بااین‌حال، به دلیل افزایش قیمت آلومینیوم که هزینه‌های تولید را بالا می‌برد، برای ساخت این خودرو از گالوانیزه استفاده شد و نهایتاً سرانجام در 7 اکتبر سال 1948 سیتروئن 2CV در پاریس به نمایش درآمد.

مشخصات فنی سیتروئن 2CV

این خودروی ساده و ارزان به پیشرانه دو سیلندر تخت هوا خنک 370 سی‌سی مجهز بود که فقط 9 اسب بخار قدرت داشت و در ابتدا فقط با رنگ خاکستری عرضه می‌شد.

تمسخر در زمان معرفی تا شهرت بالا

در روز رونمایی بسیاری از خبرنگاران و مطبوعات 2CV را مسخره کرده و آن را خودرویی مضحک خواندند اما همین ماشین بعدها به چنان موفقیت و محبوبیتی دست یافت که همگان را شگفت‌زده کرد تا جایی که در سال‌های اولیه تولید، خریداران پنج سال انتظار می‌کشیدند تا خودروی خود را تحویل بگیرند و قیمت نمونه‌های دست‌دوم آن بیش از مدل‌های نو شد. 2CV سال‌های سال روی خط تولید باقی ماند و سیتروئن همواره اقدام به بهسازی آن می‌کرد. در سال‌های بعد، پیشرانه‌ها قوی‌تر شدند و مدل‌های مختلفی مثل مهاری بر اساس 2CV ساخته شد.

سرانجام پس از 40 سال تولید بی‌وقفه، تولید سیتروئن 2CV در سال 1988 در فرانسه خاتمه یافت درحالی‌که تا دو سال بعد همچنان در پرتغال تولید می‌شد. طی این 42 سال، 3.8 میلیون دستگاه 2CV تولید شد اما با احتساب دیگر خودروهایی که بر اساس 2CV ساخته شدند یعنی مدل‌های آمی، دایان، آکادیان و مهاری، این رقم مجموعاً به 8.8 میلیون دستگاه می‌رسد.

سیتروئن دایان یا ژیان ایرانی

در سال 1961، عرضه رنو 4 به بازار باعث کاهش فروش 2CV شد و به همین دلیل، سیتروئن که به دنبال پس گرفتن سهم بازار خود بود، در سال 1967 مدل جدید دایان را بر اساس 2CV معرفی کرد که به‌عنوان خودرویی مدرن‌تر و مجهزتر برای رقابت با رنو 4 در نظر گرفته شده بود. هرچند گفته می‌شود دایان ابتدا به‌عنوان جایگزینی برای 2CV در نظر گرفته شده بود اما درنهایت در سبد محصولات سیتروئن کمی بالاتر از 2CV قرار گرفت دو مدل در کنار هم تولید شدند. دایان که از همان موتورهای تخت دو سیلندر هوا خنک 2CV استفاده می‌کرد، ابتدا با یک پیشرانه 425 سی‌سی ارائه شد که 21 اسب بخار قدرت داشت اما پنج ماه بعد، سیتروئن اقدام به معرفی دایان 6 با پیشرانه قوی‌تر 602 سی‌سی و 28 اسب بخار قدرت کرد که بعداً این رقم به 33 اسب بخار افزایش یافت.

دایان با این موتور می‌توانست در 30 ثانیه به سرعت 100 کیلومتر در ساعت برسد و درنهایت به حداکثر سرعت 120 کیلومتر در ساعت دست پیدا کند. سیتروئن در سال 1977 نسخه باری مسقف این خودرو را هم با نام آکادیان معرفی کرد. تولید دایان در سال 1983 پس از ساخت 1.44 میلیون دستگاه خاتمه یافت درحالی‌که آکادیان تا سال 1987 همچنان روی خط تولید باقی ماند.

ژیان در ایران

در سال 1344، «شرکت سهامی ایرانی تولید خودروی سیتروئن» که به‌طور مخفف سایپا نامیده می‌شد از طریق مشارکت با سیتروئن برای تولید تحت لیسانس محصولات این شرکت فرانسوی تأسیس شد. این شرکت که 75 درصد مالکیت آن در اختیار ایران بود، از سال 1347 تولید سیتروئن دایان را با نام ایرانی ژیان آغاز کرد. ژیان به لطف قیمت ارزان، مصرف سوخت پایین و سیستم تعلیق نرم که مناسب جاده‌های ناهموار بود، به‌سرعت در ایران محبوب شد و کسانی که پول خرید پیکان را نداشتند سراغ ژیان می‌رفتند. ازاین‌رو، سایپا از سال 1354 نسخه‌های دیگری از ژیان شامل مهاری، وانت و وانت مسقف را هم به سبد محصولات خود اضافه کرد. ژیان در ایران با پیشرانه 602 سی‌سی تولید می‌شد و به همین دلیل ژیان 602 نام گرفته بود. سایپا حتی این خودرو را به کشورها همسایه مثل امارات هم صادر می‌کرد. پس‌ازاینکه سایپا در سال 1352 تولید رنو 5 را آغاز کرد، به‌تدریج تولید ژیان از سال 1357 کاهش یافت و نهایتاً در سال 1360 از روی خط تولید کنار رفت.