در رابطه با اینکه در موتور خودرو تسمه تایم بهتر است یا زنجیر تایم، نظرات متفاوتی وجود دارد. برای این سؤال پاسخ قطعی وجود ندارد زیرا زنجیر تایم و تسمه تایم هرکدام مزایا و معایبی دارند که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
زنجیر تایم
قبل از اینکه تسمه تایم با استفاده از ترکیب لاستیک، پلی اورتان و نتوپرن پیشرفته امروزی ساخته شود، اکثر خودروها از زنجیر تایم استفاده می‌کردند. به‌طورکلی، زنجیر تایم بیشتر از تسمه تایم عمر می‌کند و موتورهای قدیمی که زنجیر تایم داشتند از سری‌های اولیه تسمه تایم قابل‌اعتمادتر بودند ولی بااین‌حال، زنجیر تایم هم مشکلات خاص خود را دارد.
زنجیر تایم با روغن‌موتور کار می‌کند و بنابراین اگر تعویض روغن به‌موقع انجام نشود، زنجیر تایم آسیب می‌بیند و زودتر فرسوده می‌شود.
این یعنی زنجیر تایم در موتوری که به‌درستی سرویس و نگهداری نمی‌شود می‌تواند زودتر از تسمه تایم خراب شود و بنابراین، تعویض به‌موقع روغن بسیار اهمیت خواهد داشت. علاوه بر این، تعویض تسمه تایم هزینه بیشتری خواهد داشت زیرا داخل موتور قرار دارد و برای دسترسی باید قطعات زیادی باز شود.
از سوی دیگر، در موتورهایی که زنجیر تایم دارند، چرخ‌دنده‌های میل بادامک را می‌تواند کوچک‌تر طراحی کرد زیرا زنجیر می‌تواند در شعاع کمتری نسبت به تسمه جای گیرد.
مزایا و معایب زنجیر تایم
به‌طورکلی، نقاط قوت و ضعف زنجیر تایم را می‌توان به شرح زیر عنوان کرد:
مزایا
- طول عمر بیشتر
- احتمال پارگی کمتر
- قابلیت اطمینان بیشتر
- کوچک‌تر شدن چرخ‌دنده میل بادامک
معایب
- سروصدای بیشتر
- دسترسی سخت‌تر
- هزینهٔ بیشتر تعویض
- نیاز به تعویض روغن به‌موقع
مشکلات متداول زنجیر تایم
زنجیر تایم هرچند برخلاف تسمه تایم احتمال پاره شدن بسیار کمتری دارد ولی با این وجود، با مشکلات دیگری مواجه است که در ادامه مرور می‌کنیم.
شل شدن زنجیر
از این مشکل به‌عنوان کش آمدن رنجبر یاد می‌شود که از لحاظ فنی درست نیست زیرا حلقه‌های زنجیر تایم کش نمی‌آید ولی سایش این حلقه‌ها به مرور زمان می‌تواند اندازهٔ سوراخ‌هایی که با پین‌ها تماس دارد را گشاد کند و باعث ایجاد بازی و شل شدن زنجیر شود. البته این شل شدگی در ابتدا توسط هرز گردها گرفته می‌شود ولی به مرور زمان بیشتر خواهد شد و زنجیر را فرسوده می‌کند.
مشکل موتورهای GDI
در موتورهای GDI، دوده‌های ناشی از تزریق مستقیم سوخت وارد روغن‌موتور می‌شود و در حلقه‌های زنجیر تایم رسوب می‌کند. این مشکل، زنجیر تایم را در پیشرانه‌هایی که سیستم تزریق مستقیم سوخت دارند زودتر فرسوده خواهد کرد.
خرابی هرز گردها
حتی اگر در پیشرانه‌ای از بهترین زنجیر تایم استفاده شده باشد ولی هرز گردها خوب نباشند، همه چیز به هم خواهد ریخت. خرابی هرز گرد باعث پرش زنجیر روی دندانه‌ها می‌شود و زمان‌بندی موتور را به هم می‌ریزد. ازآنجایی‌که اکثر موتورهای تراکم بالای امروزی از نوع تداخلی هستند (موتور تداخلی به موتوری گفته می‌شود که پیستون در نقطه مرگ بالا می‌تواند به سوپاپ‌هایی که باز هستند برخورد کند)، بشدت به زمان‌بندی درست حساس‌اند تا از برخورد پیستون‌ها با سوپاپ‌ها جلوگیری شود.
به‌طورکلی، مشکلاتی که می‌تواند برای زنجیر تایم پیش آید به شرح زیر است:
- پاره شدن (احتمال این اتفاق خیلی کمی است و زنجیر تایم معمولاً پاره نمی‌شود)
- خرابی هرز گردها
- شل شدن
تسمه تایم
این تسمه ها در گذشته قابل‌اعتماد نبودند و به‌سختی می‌توانستند تا 50 هزار کیلومتر دوام بیاورند. به همین دلیل، ازآنجایی‌که پاره شدن تسمه تایم می‌توانست عواقب پرهزینه‌ای به دنبال داشته باشد، اسم تسمه تایم در بین تعمیرکارها بد در رفت درحالی‌که برخی از بادوام‌ترین و مطمئن‌ترین موتورهای تاریخ مثل پیشرانه‌های سری B هوندا تسمه تایم داشتند.
امروز نیز این تسمه ها بسیار بادوام‌تر از قبل شده و حتی می‌توانند تا بیش از 150 هزار کیلومتر کار کنند؛ بنابراین، هرچند تسمه تایم باید تعویض شود ولی این اتفاق خیلی زودبه‌زود نخواهد بود. با این وجود، تسمه نمی‌تواند به‌اندازهٔ زنجیر شعاع کوچکی داشته باشد و درنتیجه، چرخ‌دنده‌های میل بادامک باید بزرگ‌تر طراحی شود که سرسیلندر را پهن‌تر می‌کند.
همچنین در هنگام تعویض تسمه هم باید مراقب بود که تسمه آسیب نبیند یا خم نشود زیرا این می‌تواند باعث شکستن الیافت تقویت‌کننده تسمه و پارگی زودهنگام آن شود.
مزایا و معایب تسمه تایم
به‌طورکلی، نقاط قوت و ضعف تسمه تایم را می‌توان به شرح زیر عنوان کرد:
مزایا
- کارکرد بی‌سروصدا
- تعویض کم‌هزینه‌تر
- قابلیت دسترسی راحت‌تر
- از تعویض دیرهنگام روغن آسیب نمی‌بیند
معایب
- طول عمر کمتر
- کاهش عمر در دماهای خیلی بالا یا پایین
- نیاز به چرخ‌دنده بزرگ‌تر میل بادامک
- احتمال پارگی بالا
مشکلات متداول تسمه تایم
این نوع تسمه هم با وجود مزایایی که نسبت به زنجیر تایم دارد، با یک مشکل بزرگ مواجه است که در ادامه توضیح خواهیم داد.
پاره شدن
هرچند تسمه تایم‌های امروزی بسیار بادوام‌تر شده‌اند ولی هنوز هم احتمال پاره شدن تسمه وجود دارد و برخلاف زنجیر تایم که هنگام فرسوده شدن شروع به لرزش می‌کند و سروصدا دارد، تسمه تایم بدون هیچ علامتی پاره می‌شود. به همین دلیل، باید تسمه تایم حتماً به‌موقع تعویض شود و درصورتی‌که در مکان‌هایی با دماهای خیلی بالا یا خیلی پایین زندگی می‌کند، زودتر تسمه را عوض کنید.
جمع‌بندی
زنجیر تایمی که طراحی خوبی داشته باشد می‌تواند عمر یک خودرو را دوام بیاورد و نیازی به تعویض نداشته باشد ولی زنجیرهای تک ردیفی یا زنجیرهای موتورهای GDI ممکن است به تعویض کردن نیاز پیدا کنند. از سوی دیگر، تسمه تایم را هم باید هر چند سال یک بار عوض کنید تا از خسارت‌های بزرگ جلوگیری شود؛ بنابراین، به‌طورکلی نمی‌توان گفت کدامیک بهتر است و هرکدام از این شیوه‌های زمان‌بندی موتور نقاط قوت و ضعفی دارند.
سوال متداول:
❓ سؤال اول:
در موتور خودرو، تسمه تایم بهتر است یا زنجیر تایم؟
✅ پاسخ:
پاسخ قطعی برای این سؤال وجود ندارد، زیرا هرکدام دارای مزایا و معایب خاص خود هستند. انتخاب مناسب به طراحی موتور، شرایط نگهداری، و نوع استفاده از خودرو بستگی دارد.
❓ سؤال دوم:
زنجیر تایم چه مزایا و معایبی دارد؟
✅ پاسخ:
زنجیر تایم نسبت به تسمه تایم طول عمر بیشتری دارد، احتمال پارگی آن بسیار پایین است، و قابلیت اطمینان بالاتری دارد. همچنین امکان طراحی چرخ‌دنده میل‌بادامک با شعاع کوچک‌تر را فراهم می‌کند. از معایب آن می‌توان به سروصدای بیشتر، هزینهٔ بالای تعویض، دسترسی سخت‌تر و نیاز به تعویض منظم روغن اشاره کرد.
❓ سؤال سوم:
مهم‌ترین مشکل تسمه تایم چیست؟
✅ پاسخ:
مهم‌ترین مشکل، احتمال پارگی ناگهانی آن است. برخلاف زنجیر تایم که در زمان فرسودگی علائمی مانند لرزش یا سروصدا ایجاد می‌کند، تسمه تایم ممکن است بدون هشدار قبلی پاره شود؛ بنابراین، تعویض به‌موقع آن اهمیت بسیار زیادی دارد.
