مکمل بنزین
آموزشبرگزیده‌ها

توضیح ضریب دنده و ضریب دیفرانسیل به زبان ساده!

همانطور که می‌دانید هنگام رانندگی با توجه به شرایط موجود، گاهی به سرعت‌های بالاتر و گاهی نیز به قدرت بیشتر نیاز داریم. در این شرایط وظیفه گیربکس خودرو است که از پیشرانه‌ای که دارای دور موتوری محدود است، نسبت‌های مختلفی از سرعت و قدرت‌ را به دیفرانسیل منتقل کند. در اینجاست که با مفاهیم ضریب یا نسبت دنده و همچنین ضریب دیفرانسیل برخورد می‌کنیم. نمی‌خواهیم در این مقاله بحث را خیلی تخصصی کنیم و قصد داریم تا این مفاهیم را با زبان ساده و به دور از اعداد و ارقام توضیح دهیم.

شاید ملموس‌ترین راه برای درک این ضرایب مقایسه آن با دوچرخه‌سواری باشد. همه ما دیده‌ایم هنگام دوچرخه‌سواری وقتی زنجیر در خورشیدهای کوچک‌تر جلو (محرک) قرارگیرد و در قسمت عقب دور خورشیدی‌های بزرگتر باشد رکاب زدن بسیار ساده بوده و در شرایطی که نیاز باشد از سربالایی تیزی بالا برویم این حالت بسیار مفید خواهد بود اما اگر از یک حدی بیشتر رکاب بزنیم سرعت از میزان مشخصی فراتر نرفته و با رکاب زدن بیشتر، فقط شاهد هرزگردی رکاب هستیم (سرعت کم-قدرت زیاد). علاوه بر آن هنگامی که زنجیر  دور خورشیدی‌های بزرگتر جلو و در عقب دور خورشیدی‌های کوچکتر قرار داشته باشد با یک بار رکاب زدن چرخ عقب بیشتر می‌چرخد و رکاب زدن کمی سخت تر است و مناسب برای بالا رفتن از سربالایی‌ها نیست چرا که انرژی زیادی از ما می‌گیرد؛ اما در مسیر‌های با شیب کم می‌توانیم با سرعت زیاد حرکت کنیم (سرعت زیاد-قدرت کم). پس در هر کدام از حالت‌ها ویژگی‌ خاصی دارند که در حالت دیگر ضعیف‌تر است.

در خودرو نیز چنین شرایطی برقرار است، گیربکس دارای مجموعه‌ای از چرخ‌دنده‌ها با سایزهای مختلف است که این چرخ‌دنده‌ها وظیفه انتقال متناسب سرعت‌ها و قدرت‌های مختلفی را دارند. درچنین شرایطی همانند مثال دوچرخه نسبت اندازه این چرخ‌دنده‌ها  بسیار حائز اهمیت است که برای بیان فیزیکی آن از مفهومی به نام نسبت دنده یا ضریب دنده استفاده می‌شود که نشان‌دهنده نسبت اندازه محیط و یا قطر چرخ‌دنده “متحرک به محرک” و یا تعداد دور چرخش “محرک به متحرک” است که در صورت استفاده از هرکدام پاسخ‌ها برابر خواهند بود.

به‌دلیل امکان اشتباه در اندازه‌گیری قطر چرخ‌دنده‌ها، با توجه به یکسان بودن طرح و اندازه دندانه‌های چرخ دنده‌ها راحت‌ترین و دقیق‌ترین راه برای محاسبه این ضریب ، شمارش تعداد دندانه‌های هر چرخ‌دنده و تقسیم آنها است. برای مثال این ضریب برای چرخ‌دنده‌های زیر به شکل زیر محاسبه و نوشته می‌شود:

چرخ‌دنده متحرک دارای 30 دندانه و چرخ‌دنده محرک دارای 20 دندانه است. که از حاصل تقسیم تعداد چرخ دنده های متحرک به محرک، ضریب 1.5 حاصل می‌شود که به صورت 1:1.5 نوشته می‌شود (1 همواره معرف چرخ‌دنده محرک است). البته گاهی برای سادگی از نوشتن 1 صرف نظر می‌کنند و فرضاً فقط عدد 1.5 را می‌نویسند. توجه داریم که ضریب دنده 1.5 یعنی به ازای هر 1.5 دور چرخش چرخ‌دنده محرک، چرخ‌دنده متحرک 1 دور می‌چرخد پس سیستم کاهش سرعت و افزایش قدرت همراه شده است.

به طور کلی:

اگر عدد دوم بزرگتر از یک باشد یعنی دنده باعث افزایش قدرت می‌شود.

اگر عدد دوم برابر با یک باشد یعنی همان قدرت و سرعت موتور منتقل می‌شود.

اگر عدد دوم کوچکتر از یک باشد یعنی دنده باعث افزایش سرعت می‌شود.

پس هرچه ضریب دنده بزرگتر باشد نشان‌دهنده آن است که چرخ‌دنده محرک کوچک‌تر و چرخ‌دنده متحرک (پیرو) بزرگ‌تر است و این یعنی سرعت کمتر و قدرت بیشتر و به هر میزان که ضریب دنده کوچک‌تر باشد این به معنی چرخ‌دنده محرک بزرگ‌تر و چرخ‌دنده متحرک کوچک‌تر به معنی سرعت بیشتر و قدرت کمتر است. به طور شماتیک نحوه تغییر سایز چرخ‌دنده‌ها در هر دنده را مشاهده می‌کنید:

در خودرو ها از دنده یک تا دنده‌های بالاتر  دنده‌ها اصطلاحاً سبک‌تر شده و ضریب دنده درحال کاهش است و در دنده های بالاتر از 4 در اکثر از خودروها این ضریب به کمتر از یک می‌رسد. در اکثر خودروها قوی ترین دنده، دنده عقب است و ضرایب بالاتری دارد.

همانطور که می‌دانید علاوه بر گیربکس در دیفرانسیل هم از چرخ دنده‌هایی برای انتقال نیرو استفاده می‌شود. مطالب گفته شده در بالا در دیفرانسیل نیز صادق است و ضریب دیفرانسیل یا “ضریب نهایی راندن” هم همانند ضریب دنده با استفاده از نسبت چرخش پینیون دیفرانسیل (ورودی یا محرک) به محورهای خودرو (خروجی یا متحرک) و یا تعداد دندانه‌های دو چرخ دنده محاسبه می‌شود.

هرچه ضریب دیفرانسیل بزرگ‌تر باشد عملکرد خودرو به صورت قدرتی‌تر و هرچه ضریب دیفرانسیل کوچکتر  باشد عملکرد آن سرعتی‌تر خواهد بود.

با ضرب ضریب دنده و ضریب دیفرانسیل در هم “ضریب کل نهایی راندن” خودرو بدست می‌آید که البته در این مورد سایز رینگ و لاستیک خودرو نیز تأثیر گذار خواهد بود که در مقالات بعدی به آن پرداخته خواهد شد.

کیوان شهبازی

عاشق دنیای خودرو و تکنولوژی و هرچیزی که مربوط به این دو می‌شه هستم و از مرداد ماه امسال به تیم چرخان پیوستم.

نوشته های مشابه

‫57 دیدگاه ها

  1. سلام .من پارس،سال دوگانه ۹۵دارم .گیربکس رو عوض،کردم با ۱۹۷۷اما شتابم اومد پایین .سرعت نهاییم هم همون ۱۶۰موند.فقط دور موتورم اومده پایین تر نصبت به قبل.ریمپ ای سی یو همـکردم .میل یوپاپ هم عوض،کردم .پاشش عالیه .مخدویت سرعت هم نداره.کمپرس هم عالیه.اما راه نمیره.میشه راهنماایم کنید.به نظر شما دوباره برمـگیربکس رو مثلا کنم ۱۷۸۱یا ۱۶۶۵یا نه بی فایده هست

    1. سلام داداش گلم من ی پارس ۹۳ دارم بخاطر همین موضوع رفتم گیربکس زانتیا انداختم
      ولی بعد از چند سال فهمیدم از ای سی یو بستن سرعت رو محدودیت گذاشتن برا

      1. سلام خسته نباشید نسبت دنده دنده عقب که دنده ساده است چجوری حساب میشه؟

        1. سلام بنده یک عدد ماشین ۴۰۵مشکی دارم که دنده ۳ آن ۱۷۰تا پر میکنه وتو دنده یک ودوقدرتی بنظر شما نوع گیر بکسش چیه درضمن دنده ۴تا۲۱۰تاراحت پر میکنه

        2. دنده عقب با اینکه یک دنده واسطه دارد نسب دنده اش با دنده های دیگر فرقس ندارد مثلا در گیربگس پراید نسبت دنده متحرک به محرک 43به 12 هست که به عبارتی دارای گشتاور بیشتر و کاهش دور هست

    2. سیم گاز ماشینت رو جایه که میره رو دریچه گاز یک خار داره خار رو جابجا کن تا احساس کنی ماشینت داره صداش تغییر میکنه همون موقعه خار رو جا بزن و بعد امتحان کن ببین چطور از جا میکنه

    3. سلام
      اگر منطقه شما بیشتر کفی است روی یک گیربکس 17.81 یا 17.83 یه کرونویول 19.79 بندازید و برای عملکرد بهتر یه کرونویول 17.73 اگر گیر بیاورید. ضمنا اگر گیربکس کامل 17.71 اروپایی هم گیر بیارید جواب می ده.
      اگر منطقه شما کوهستانی ست دل و روده یه گیربکس 17.77 tu5 را بریزید تو پوسته 17.77 xu7 خودتون.
      موفق باشید

      1. سلام من رو سمند موتور معمولی با ایسیو زیمنس منیفولد ایکس یو ام میل سوپاپ ایکس یو ام چی بندم هم شتاب هم دوربالاش بهتر باشه

        1. شافت وردی ۱۲ ۳۹ گیر بیار با کرانویل پنیون ۱۹ ۷۸ و دنده چهار۴۵ ۳۷ودنده پنج۵۰ ۳۳

      2. ماشین xu7 هست ۱۱۰ اسب توانش هست یه سری لوازم داره چه ضرایبی ببندم تاب اسپید اصن مهم نیس فقط شتاب

        1. سلام کرانویل پینیون 17/81 بزار تست کن اگه از دنده پنجت راضی نبودی با 44/35 عوضش کن

      3. سلام گریبکس زانتیا ۱۹۷۵بهتره یا۱۷۸۱کدام برزوی ۴۰۵خوب است

        1. نه1975بدون شک ببندش بهتره من دوتاشو داشتم 1975و 1973هرکدوم ببندی حرف نداره

    4. باید 1781 بندازی ولی چون دوگانه هست باید کارای بیشتری بکنی مثل حذف کاتالیزور، منبع اگزوز سورن توربو

    5. ۱۶.۶۵بدردت نمیخوره من انداختم جواب نمیگیری همون فابریک خودتو بنداز عالیه

    6. داداش کسی که موتور تقویت می‌کنه گیر بکس عوض می‌کنه.دریچه گاز نیسانی مانیفولد xumر هدرز سنتر منبع سورن توربو فولی سبک میلنگ وایر تقویتی و آخرم هدرز

    7. سلام،خب اشتباه کردی برادر،برای پژو اصلا دنبال ضرایب سرعتی نباش چون جواب نیست بخاطر قدرت و گشتاور پایینش، بهترین گزینه ها روی پژو فابریک ۱۷۸۱ و برای تقویت شده تا ۱۲۰اسب ۱۷۷۷ مناسبه دنبال باقی ضرایب نباش به نظر من درسته ضریبش ممکنه بهتر هم باشه اما جواب نیست رو ماشین،بازهم میتونی از دوستان ماشین باز یا گیربکس کار حرفه ای بپرسی بهتر راهنماییت میکنن،به نظر من همون ۱۷۸۱ با دنده های فابریک ببند وگرنه ۱۷۷۷ با ضرایب متغییر دنده که دست گیربکس سازتو میبوسه.موفق باشی

  2. سلام
    اگر منطقه شما بیشتر کفی است روی یک گیربکس 17.81 یا 17.83 یه کرونویول 19.79 بندازید و برای عملکرد بهتر یه کرونویول 17.73 اگر گیر بیاورید. ضمنا اگر گیربکس کامل 17.71 اروپایی هم گیر بیارید جواب می ده.
    اگر منطقه شما کوهستانی ست دل و روده یه گیربکس 17.77 tu5 را بریزید تو پوسته 17.77 xu7 خودتون.
    موفق باشید

  3. سلام دوستان کسی هست که بدونه تغییر کرانویل پنیون از۱۷.۷۷به کرانویل پنیون ۱۷.۷۳چقدر تغییر سرعت داره؟

    1. چرخ دنده بزرگ تقسيم بر چرخ دنده كوچك هرچه نسبت كوچكتر بشه يعني سرعتي ميشه

      1. بله کاملا درست هستش ولی ب علاوه اینکه در دنده ۵ به علت قدرت نچندان کافی و گشتاور نسبتا پایین موتور ۱۸۰۰، یک مقدار کشش خودرو کم میشود.

        1. می خوام دنده 3و4و5 پارس tu5 فابریک رو با دنده زانتیا
          2000 عوض کنم جواب میده

    2. س، من عوض کردم رو هر دنده ۱۰ تا الان دنده پنج ۱۱۰ رو در دور ۳۰۰۰ تا میره تاسیر منفیم رو شتاب نزاشته .

      1. سلام خسته نباشید،امکانش هست آیدی اینستای خودتونو بذارید چندتا سوال دارم ازتون،مرسی

  4. سلام
    از اطلاعات بسیار روان و فنی شما فیض بردم تشکر فراوان علاقه ام به علم مکانیک زیاد شد …

  5. سلام.وقت بخیر خسته نباشین.من سمند موتور ملی دارم گیربکس فابریک ۱۷.۷۷.برا اینکه شتاب ماشین و قدرتش تو سربالایی ها بهتر بشه چه گیر بکسی براش جم کنیم با چه صفحه ای ممنون میشم جواب بدین.

    1. سلام خسته نباشید ۴۰۵‌ داریم با لوازم پیستون زانتیا و میل ۱۲۲۸۰‌ و منیغولد و دریچه گربکسش ۱۷۷۳ هست اما میگن برای درگ ۴۰۰ متر بدرد نمیخوره نظرتون راجب ضریب گیبربکس برای ۴۰۰ متر چیه

    2. سلام خسته نباشید ۴۰۵‌ داریم با لوازم پیستون زانتیا و میل ۱۲۲۸۰‌ و منیغولد و دریچه گربگسش ۱۷۷۳ هست اما میگن برای درگ ۴۰۰ متر بدرد نمیخوره نظرتون راجب ضریب گیبربکگس برای ۴۰۰ متر چیه

    3. سلام خسته نباشید ۴۰۵‌ داریم با لوازم پیستون زانتیا و میل ۱۲۲۸۰‌ و منیغولد و دریچه گیربکسش ۱۷۷۳ هست اما میگن برای درگ ۴۰۰ متر بدرد نمیخوره نظرتون راجب ضریب گیربکسش برای ۴۰۰ متر چیه

  6. سلام دوستان اهل فن نظر بدن .روی زانتیا ۲۰۰۰ با گیربکس ۱۷۸۱ فابریک .چه ترفندی پیاده کنیم که دور موتور وصدای موتور در سرعت بالا کاهش پیدا کنه ؟ یا چه گیربکسی دوستان پیشنهاد میدن بدین منظور .متشکرم

  7. سلام دوستان،روش تشخیص شماره گیربکس زانتیا ۱۸۰۰ چجوریه میخوام یه گیربکس ۱۹۷۲ بخرم نمیدونم دنبال چه مشخصاتی برا این گیربکس باشم .اگه راهنمایی کنین ممنون میشم یا علی.

  8. سلام من یک گیربکس زانتیا دنده ریز سرعتی دارم کرونویلش صدا می کنم چه کرونویل باید بگیرم

  9. سلام
    من پراید وانت دارم. همین طور که میدونید برای قدر ت بیشتر گیربکس های قویتری رو این ماشین هست
    که گشتاور بالایی داره. مخواستم بدونم که میشه بدون این که قدرت دنده های ۱،۲و۳ کم بشه دنده ها۴و۵ رو عوض کرد که ماشین تو این دنده ها کمتر گاز بخوره ؟؟

    ممنون میشم راهنمایی کنید.

  10. سلام لطفاً جواب بدین ممنون میشم واسه زانتیا دو هزار میخوام67*16بندازم لطفاً راهنمایی کنین ممنون

  11. سلام لطفاً جواب بدین ممنون میشم واسه زانتیا دو هزار میخوام 67*16بندازم لطفاً راهنمایی کنین ممنون

  12. برا قدرت موتور ۱۸۰ اسب و گشتاور ۲۴۰ چ ظریب بندازم؟؟گرانویل پنیوم؟؟؟206 توربو

  13. سلام من تقویت می کنم گیربکس ۱۷-۸۱ بادنده پنج ۴۴-۳۵ روپژوخوب جواب میده وکرانویل پنیون ۱۹-۷۹

  14. دوستان کسی هست از ضرایب دنده ها سردر بیاره.ضریب دنده۳۳*۵۰و۴۷*۳۱وقتی تقسیم میکنی یکی هست.چه تفاوتی بین این دنده ها هست؟

  15. واسه گیربکس فابریک پژو به منظور داشتن سرعت نهایی بیشتر این دو دنده رو پیشنهاد کردن هردوتا ضریب یکیه.حالا میخوام بدونم کدوم بهتر جواب میده؟

  16. سلام لطفاً راهنمایی کنید میخام برای پارس تیوفایو هدرز و مکش کرانویل 19.72بندازم به نظرتون جواب میده؟

  17. سلام لطفاً راهنمایی کنید میخام برای پارس تیوفایو هدرز و مکش کرانویل 19.72بندازم به نظرتون جواب میده؟

  18. Xu7 هست موتور ۱۱۰ اسب و ۱۸۰ تورک چه ضریبی ببندم تاپ اسپید مهم نیس فقط شتاب

  19. برای سمند ملی دوگانه چه ضریب گیربکسی خوبه هم واسه سربالایی هم کفی چون گیربکس خودش تو دنده پنج یه دنده هم میخواد

  20. سلام من یه پژوپارس معمولی xu7 دارم می خوام سرعت وشتابش بالا بره چکار کنم؟

  21. با سلام و احترام. دوستان اوستاد اگر دنده ۵ و ۳و۴ پارس سال مدل ۹۷ رو میشه با دنده ریز تیوفایوی یا اروپایی ۳۳۵۰ تعویض کنم جواب میده که سرعتی بشه، جواب میده؟ لطف کنید راهنمایی کنید

  22. سلام من ماشینم۴۰۵ تیوفایو هست هدرز و میل استیج۱هورنت داره گیربکس ۱۹۷۹بهتره یا ۱۷۸۱n؟؟؟؟

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا