با نگاه به گذشته خودروسازی در کشورهای آسیای شرقی و برخی از کشورهای اروپایی فقط یک نتیجه درباره صنعت خودروسازی ایران حاصل می‌شود، ایران در این صنعت درجا می‌زند! به‌راحتی می‌توان گفت خودروسازی در ایران بیمار است و این بیماری دلایل مختلفی دارد که در این مطلب از سایت چرخان سعی داریم تاریخچه و دلایل عدم موفقیت این صنعت بزرگ را در کشورمان بررسی کنیم. با ما همراه باشید…
تاریخچه خودروسازی ایران
پای خودرو به کشورمان از چندین سال قبل‌تر از سال ۱۳۰۰ هجری شمسی باز شده بود که نشان‌دهنده تاریخچه قدیمی این صنعت است. به دنبال گسترش شهرنشینی، میزان واردات خودرو از سال 1300 هجری شمسی (1920میلادی) افزایش یافت. اغلب اتومبیل‌ها در آن سال‌ها از کشورهای آمریکا و انگلیس وارد می‌شد. اولین اتومبیل ساخته شده در ایران “پیکان” بود که در شرکت سهامی عام “کارخانجات صنعتی ایران ناسیونال” تحت لیسانس کارخانه تالبوت انگلستان ساخته و در سال 1346 وارد بازار شد. تولید وانت، مینی بوس و اتوبوس نیز به تدریج در سال‌های بعد در این کارخانه شروع شد.
در همان سال سواری‌های “آریا” و”شاهین” در کارخانه پارس خودرو ودر سال 1347 سواری “ژیان” در سایپا تولید و به بازار عرضه گشت. در سال 1351 با تبدیل کارخانه پارس خودرو به شرکت “جنرال موتورز ایران” تولید اتومبیل‌های آریا و شاهین متوقف و تولید سواری‌های شورولت (اپل) 2500 و 2800 سی‌سی، همچنین تولید سه نوع اتومبیل سواری “بیوک”، “کادیلاک” و “شورولت نوا” تحت لیسانس جنرال موتورز آمریکا شروع گردید. تولید این نوع سواری‌ها تا پایان سال 1360 ادامه داشت. در سال 1359 تولید ژیان در کارخانه سایپا متوقف و به جای آن تولید “رنو5” که از سال 1354 در کنار تولید ژیان آغاز گشته بود، ادامه یافت.
همانطور که گفته شد اولین کارخانه خودروسازی در ایران در سال ۱۳۴۱ راه‌اندازی شد و پیکان در سال ۱۳۴۶ تولید شد، جالب اینجاست که بدانید کارخانه هیوندایی کره برای اولین بار در سال ۱۳۴۶ وارد صنعت خودروسازی شد. یعنی تولید خودرو در ایران قدمت بیشتری دارد! صنعت خودروسازی کره بعد از جنگ‌های این کشور رشد چشمگیری داشت ولی تولید خودرو در ایران عملا درجا زده و رشدی نداشته است.
وضع کنونی صنعت خودرو در ایران
خودروسازی یکی از صنایع مهم کشور محسوب می‌شود که به دلایل مختلف بیشتر از هر صنعتی سیر نزولی داشته است. روزگاری ایران از لحاظ تعداد تولید خودرو یکی از برترین‌های جهان محسوب می‌شد و رویکرد آن به سمت تولید پلتفرم و خودروی ملی، نمایانگر حرکت رو به رشد این صنعت در ایران بود ولی حال وضع تغییر کرده است، فروش خودرو با مشکل مواجه است و مردم از تولید خودروهای بی‌کیفیت و قدیمی، همچنین مونتاژ محصولات درجه ۲ و ۳ چینی ناراضی هستند. رکود صنعت خودرو به آشکاری قابل ملاحظه است. نگاهی به وضعیت تولید خودرو در ایران نشان دهنده وابستگی شدید این صنعت به شرکتهای خارجی است، در عین حال خودروسازان ایرانی در انتخاب شرکای خارجی خود تمام اختیارات را منحصر به تولیدکنندگان یک یا دو کشور کرده و این شرکای خارجی از انحصار قابل توجهی در تأمین قطعه شریک ایرانی خود برخوردارند.
دلایل عدم موفقیت خودروسازی در ایران
۱- وجود مدیریت ضعیف
متاسفانه تدابیر مدیران این صنعت بزرگ در کشورمان یکی از دلایل ضعف خودروسازی کشور بوده، چرا که بوجود آمدن بسیاری از مشکلات به‌خصوص بعد از شدت گرفتن تحریم‌ها به‌دلیل مدیریت ضعیف در زمان پیش از تحریم‌ها بوده است. نمایندگان مجلس دوره گذشته نیز یکی از دلایل اصلی ضعف خودروسازی ایران را مدیریت اعلام کردند. در همین رابطه نماینده مردم شبستر در خانه ملت به این نکته اشاره کرده بود: این درست نیست که عده‌ای می‌گویند چون تحریم بود ما نمی‌توانستیم خودروی با کیفیت تولید کنیم و در اختیار مردم بگذاریم، علت اصلی این عامل از نظر من به عنوان رئیس تحقیق و تفحص خودروسازی و کارشناسی دو سه ساله که انجام داده‌ایم به این نتیجه اجماعی و نه فردی رسیده‌ایم که اگر در صنعت خودرو ارتقای کیفیت نداشتیم، قیمت‌ها بالا بود، تناسب بین قیمت و کیفیت وجود نداشت و… تمامی مشکلات ناشی از سوء و ضعف مدیریت است و نه تحریم.
۲- انحصار در بازار خودرو ایران
بازار خودرو در ایران انحصاری است. این جمله‌ای است که کارشناسان از آن به عنوان نقطه ضعف این صنعت یاد می‌کنند. خودروسازان با هرگونه واردات خودروی خارجی مخالفند زیرا به محض آزادسازی واردات، به دلیل مصرف بالای سوخت در خودروهای داخلی و تغییر بهای حامل‌های انرژی، مردم به سمت محصول خارجی گرایش پیدا خواهند کرد. اگر دروازه واردات باز شود، بسیاری از کشورها از جمله چین یا مالزی می‌توانند خودروهایی با کیفیت‌تر و قیمت مناسب‌تر از محصول ایرانی به بازار روانه کنند.
۳- عدم رشد بخش خصوصی
انحصار خودروسازان، مجالی برای رشد بخش خصوصی نگذاشته، کارشناسان معتقدند که ساختار صنعت خودروسازی کشور موجب ناتوانی بخش خصوصی شده است.
برخی دیگر نبود سرمایه را در این امر دخیل می‌دانند. در همین حال پایین بودن تیراژ تولید نیز یکی دیگر از دلایل موفق نبودن خودروسازان خصوصی عنوان شده است.
کارشناسان معتقدند که فعالان در این بخش به دلیل این که نمی‌توانند تیراژ تولید خود را به 10هزار دستگاه برسانند، قادر نیستند اقدام به ساخت داخل کنند و به ناچار مونتاژکار باقی می‌مانند. نبود سرمایه بالا و طراحی مهندسی موجب شکست خودروسازان بخش خصوصی است.
۴- وابستگی به کشورهای خارجی
در زمان تحریم‌های ایران وابستگی به کشورهای خارجی به‌طور واضح قابل مشاهده بود چراکه خودروسازان در تامین قطعات خودروهای داخلی به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب دچار مشکل شدند و قطعات اصلی جای خود را به قطعات بی‌کیفیت چینی دادند.
۵- کیفیت پایین محصولات داخلی
قیمت بالا در کنار کیفیت پایین و توجه بیشتر خودروسازان به بخش مالی دربرابر بخش کیفی سبب شده مردم به اجبار به سمت خرید خودروهای داخلی بروند چرا که انتخاب دیگری ندارند.
۶- عدم توجه به مهندسان بومی
تکلیف خودروسازان و سازمان گسترش برای طراحی ۴ پلتفرم ملی در افق ۱۴۰۴ به منظور تولید ۵ خودرو بر روی هرکدام از این پلت‌فرمها در فروردین سال ۹۰، به یکی از اخبار داغ صنعت خودروسازی تبدیل شد و در این راستا قرار شد تیمی به سرپرستی رئیس سازمان گسترش نسبت به طراحی خودروی ملی اقدام کنند. این در حالی است که تاکنون خبر قطعی و امیدبخشی در این مورد منتشر نشده و مشخص نیست اصلا کار طراحی پلت‌فرمهای ملی آغاز شده یا خیر؟ ما در کشورمان طراحان و جوانان پر شور و با استعداد کم نداریم فراموش نکنیم بسیاری از مدیران ارشد خودروسازان خارجی، نام ایرانی دارند. با به‌کارگیری این نیروهای با استعداد می‌توانیم به رشد این صنعت امیدوار باشیم.
کلام آخر
اینها تنها ۶ مورد از دلایل عدم موفقیت خودروسازی ایران است و می‌توان دلایل فراوان دیگری پیدا کرد که این مشکلات به تحریم‌ها هیچ ارتباطی ندارند و با برداشته شدن تحریم‌ها، احتمالا آن‌ها برطرف نخواهند شد. امیدواریم زمانی برسد که یک مدیریت قدرتمند با به‌کارگیری نیروهای داخلی باعث بهبود یافتن شرایط فعلی شود. فراموش نکنیم ما می‌توانیم دانش کشورهای موفق را بیاموزیم نه فقط از روی دست آن‌ها کپی کنیم.
مهندس مکانیک گرایش طراحی جامدات از دانشگاه آزاد تهران‌جنوب. علاقه مند به طراحی صنعتی مخصوصا خودرو. مترجم و نویسنده درحوزه خودرو، تکنولوژي و صنایع مرتبط
کلا” سیستم تفکر مدیران نالایق خودروسازی ایران کلاهبرداری و دزدی از رانت سیاست حمایت از تولید داخلی است .
باید این حمایت قطع شود و حدود 20 درصد عوارض و گمرکی نسبت به تولید داخلی بیشتر در نظر گرفته نشود انهم در یک دوره 10 به طور کلی حذف شود انوقت خواهید دید صنایع ما هم هم پا با صنایع دیگر کشورها خواهد درخشید یا بطور کلی از صحنه روزگار حذف خواهد شد .
سیستم گزینشی مدیریت تو ایران مخصوصا شرکتهای دولتی نه بر حسب تخصص که بر مبنای تعهد انجام میگیره، اینا خودشون علنا میگن که برای ما تخصص مهم نیست و این تعهده که مهمه، با این سیستم وقتی شرکتهای بزرگی مثل ایران خودرو داره در جا میزنه اصلا نباید تعجب کرد
مشکل صنعت خودرو تاریخی هست…که در پایه انحصار مطلق نهادینه شده…هنوز دیر نشده میشه ترمیم کرد ولی باید شجاع بود ….باید غده های کشنده که سالهاست این صنعت عظیم فلج کرده شناسایی کرد…..تصمیم گیرنده باید شجاج باشه
حاجی به خدا باید الان ایران با بی ام و و مرسدس بنز رقابت کنه نه این که حتی توانایی رقابت با چینی های در و پیت رو هم نداشته باشه به هر کی که قبولش دارین قسم خدا بهترین نقطه زمین رو داده به ما اما حماقتمون باعث شده اینطوری بشیم یک کشوری که هر چهار فصل در طول یک سال به طور کامل اتفاق میوفته کشوری که یکی از بزرگترین ذخائر نفتی رو داره کشوری که هر نوع متریالی توش یافت میشه الان ایران باید هیولای جهان خوار میبود دقیقا تو وسط نقاط استراتژیک دنیا قرار داریم و بهترین نقطه برای سرمایه گذاری توی کل جهان هست حتی موقعیت ایران بسیار بهتر از امارات هست اما ببینید چقدر احمقیم که نتونستیم از اینچنین نعمتی استفاده کنیم و امارات بیابون که اصلا نمیفهمن زمستون و تابستون فرقشون چیه الان شده هیولای تجاری خاور میانه.
از ماست که بر ماست
هیوندا هم در دهه ۹۰ میلادی مشکل کیفیت ضعیف خودروهای رو داشت اما خیلی زود و در کمتر پنج‌سال خودشون مشکلات خودشون‌رو شناختند و برطرف کردند. حالا ما در سال ۲۰۲۱ تازه فهمیدیم چرا خودروسازیمون ضعیف هست. خب این همه رسانه بازی نداره مدیران ایرانی لایق منصوب کنید و بهشون‌اختیار و ثبات شغلی کافی بدید ،اوضاع درست بشه!
من خودم بیاد دارم که کیفیت خودروهای داخلی تا سال ۱۳۸۶ شمسی از حال حاضر بسیار بهتر بود!
کلا” سیستم تفکر مدیران نالایق خودروسازی ایران کلاهبرداری و دزدی از رانت سیاست حمایت از تولید داخلی است .
باید این حمایت قطع شود و حدود 20 درصد عوارض و گمرکی نسبت به تولید داخلی بیشتر در نظر گرفته نشود انهم در یک دوره 10 به طور کلی حذف شود انوقت خواهید دید صنایع ما هم هم پا با صنایع دیگر کشورها خواهد درخشید یا بطور کلی از صحنه روزگار حذف خواهد شد .
ضعف مدیریت در همه جای سیستم وجود دارد و بیماری مسری است
سیستم گزینشی مدیریت تو ایران مخصوصا شرکتهای دولتی نه بر حسب تخصص که بر مبنای تعهد انجام میگیره، اینا خودشون علنا میگن که برای ما تخصص مهم نیست و این تعهده که مهمه، با این سیستم وقتی شرکتهای بزرگی مثل ایران خودرو داره در جا میزنه اصلا نباید تعجب کرد
کدوم تعهددددددددد!!!!!؟؟؟؟
تا وقتی یه لابی گر مثل نعمت زاده تو کابینه داشته باشن وضع همینه…
مشکل صنعت خودرو تاریخی هست…که در پایه انحصار مطلق نهادینه شده…هنوز دیر نشده میشه ترمیم کرد ولی باید شجاع بود ….باید غده های کشنده که سالهاست این صنعت عظیم فلج کرده شناسایی کرد…..تصمیم گیرنده باید شجاج باشه
کجامون درسته که خودروسازیمون درست باشه.خانه از بند و بست ویران است…..
حاجی به خدا باید الان ایران با بی ام و و مرسدس بنز رقابت کنه نه این که حتی توانایی رقابت با چینی های در و پیت رو هم نداشته باشه به هر کی که قبولش دارین قسم خدا بهترین نقطه زمین رو داده به ما اما حماقتمون باعث شده اینطوری بشیم یک کشوری که هر چهار فصل در طول یک سال به طور کامل اتفاق میوفته کشوری که یکی از بزرگترین ذخائر نفتی رو داره کشوری که هر نوع متریالی توش یافت میشه الان ایران باید هیولای جهان خوار میبود دقیقا تو وسط نقاط استراتژیک دنیا قرار داریم و بهترین نقطه برای سرمایه گذاری توی کل جهان هست حتی موقعیت ایران بسیار بهتر از امارات هست اما ببینید چقدر احمقیم که نتونستیم از اینچنین نعمتی استفاده کنیم و امارات بیابون که اصلا نمیفهمن زمستون و تابستون فرقشون چیه الان شده هیولای تجاری خاور میانه.
از ماست که بر ماست
درسته
هیوندا هم در دهه ۹۰ میلادی مشکل کیفیت ضعیف خودروهای رو داشت اما خیلی زود و در کمتر پنج‌سال خودشون مشکلات خودشون‌رو شناختند و برطرف کردند. حالا ما در سال ۲۰۲۱ تازه فهمیدیم چرا خودروسازیمون ضعیف هست. خب این همه رسانه بازی نداره مدیران ایرانی لایق منصوب کنید و بهشون‌اختیار و ثبات شغلی کافی بدید ،اوضاع درست بشه!
من خودم بیاد دارم که کیفیت خودروهای داخلی تا سال ۱۳۸۶ شمسی از حال حاضر بسیار بهتر بود!
باید در صنعت خودرو سازی ما تغییر و تحول اساسی صورت بگیره ما الان خیلی عقب هستیم در این زمینه، واقعا ۱۰ سال بعد صنعت خودرو سازی ما باید این باشه؟؟؟