شاید زمانی که کمپانی پروتون توسط ماهاتیر محمد بنیانگذاری می‌شد؛ هیچکس فکر نمی‌کرد که تجارت و تولید محصول در کارخانه‌جات پروتون قوت بگیرد و هم‌اکنون این کمپانی تبدیل به یکی از کمپانی‌های موفق شرق آسیا، در زمینه تولید و عرضه خودروهای مختلف شود. پروتون به تولید و عرضه خودروهای مختلف پرداخت و نام کشور مالزی را به عنوان یک کشور مسلمان، بر سر زبان‌ها انداخت.
مسیر تولید و عرضه خودرو توسط کمپانی پروتون بسیار طولانی و سخت بود؛ این کمپانی به دلیل نداشتن دانش فنی متناسب با نیاز خود؛ ابتدا از ژاپنی‌ها کمک گرفت. این کمپانی در سال ۱۹۸۴و با مشارکت کمپانی میتسوبیشی، نخستین خودروی خود به نام ساگا که در حقیقت باید آن را نسل دوم و نسخه توسعه یافته میتسوبیشی میراژ بدانیم به تولید رساند.
پس از چندی کمپانی پروتون، شرکت ورشکسته لوتوس کارزا را از جنرال‌موتورز خریداری کرده و با کمک میتسوبیشی و با استفاده از شاسی و مهندسی محصولات لوتوس به تولید خودرو در مدل‌ها و سگمنت‌های مختلف پرداخت.
موفقیت‌های پروتون چشم ایرانی‌ها را که در آن زمان با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کردند، به سمت شرق آسیا و یک کشور مسلمان دوخت. همه چیز به خوبی پیش رفت و پروتون در سال ۱۳۷۵ و با همکاری شرکت زاگرس‌خودرو در نزدیکی شهرستان بروجرد اقدام به تولید و مونتاژ محصولات خود کرد. اولین محصولات پروتون در ایران، خودرویی به نام ویرا و سپس خودرویی‌هایی به نام‌های جن ۲ و ایمپیان بودند.
اما خیلی زود روزهای خوشبختی پروتون در ایران به پایان رسید و کارخانه‌های زاگرس‌خودرو تعطیل شد. پس از چندی دوباره زاگرس‌خودرو با حمایت‌های دولتی به چرخه صنعت خودروسازی ایران بازگشت؛ ولی دیگر خبری از پروتون نبود، تا اینکه برجام امیدهای پروتون را برای بازگشت به ایران زنده کرد.
هم‌اکنون احتمال تولید دوباره محصولات کمپانی پروتون در ایران وجود دارد و سفر وزیر صنعت، معدن و تجارت به مالزی و بازدید ایشان از خطوط تولید محصولات پروتون؛ احتمال بازگشت پروتون به ایران و شرکت زاگرس‌خودرو را افزایش داده است.
پروتون می‌تواند با محصولاتی نظیر؛ ساگا، پرسونا، آیریز، پردانا، پریو و ون اگزورا در ایران حضور داشته باشد. البته پروتون و مسئولان زاگرس‌خودرو باید بدانند که بازار ایران دیگر مانند سابق نیست و حضور محصولات و کمپانی‌های چینی بازار ایران را به شدت رقابتی کرده است. این موضوع می‌تواند به سود مردم ایران باشد؛ زیرا هم محصولات جدید و متفاوتی خواهند دید و هم اینکه شرکت‌های تولید کننده برای موفقیت محصولاتشان مجبور می‌شوند تا مقداری در قیمت‌گذاری خودروها تجدید نظر کرده و کمتر به فکر سودجویی باشند!
پروتون هم‌اکنون دو کارخانه تولیدی در مالزی داشته و خودروهای خود را در چین، بریتانیا، آسیای جنوب شرقی و آفریقای جوبی عرضه می‌کند.
